بی‌ اختیاری مدفوع چه دلیلی دارد؟ راه پیشگیری و درمان مؤثر_رنگو

بی اختیاری مدفوع حالتی است که فرد در صورت ابتلای به آن، کنترل مدفوعش را از دست می‌دهد. اسهال، یبوست یا صدمه‌های عضلانی و عصبی، از دلایل وقوع این عارضه می باشند. این عارضه می‌تواند مختصر‌زمان ناشی از یک بیماری زودگذر یا مادرزادی و مداوم باشد و فرد را زمان‌ها دچار کند.

از هر ۱۰ نفر بزرگ‌سال در سراسر دنیا، ۱ نفر دچار این مشکل است و به‌جستوجو راهی برای درمان ناتوانی در کنترل مدفوع می‌گردد‍. در‌حالی‌که با اصلاح سبک زندگی و انجام برخی تمرینات ورزشی، می‌توان این بیماری را کنترل کرد. هرچند که در مرحله های گسترش یافتهتر، امکان پذیر به تشخیص دکتر گوارش، بیمار به مصرف دارو و عمل جراحی نیاز داشته باشد.

از این رو در این نوشته از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به بازدید کامل مشکل ناتوانی در کنترل مدفوع و راه‌های درمان آن پرداخته‌ایم؛ با ما همراه باشید.

در انتها اگر هم چنان سوالی دارید، می‌توانید در تکه نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب دهد.

بی اختیاری مدفوع چیست؟

بی‌ اختیاری مدفوع (Fecal Incontinence) به‌معنی از‌دست‌‌رفتن کنترل روده و نشت غیرارادی آن است. در تاثییر درگیری فرد با این مشکل، کاملاً غیرارادی و بعضی اوقات بی‌آنکه بفهمد، اجابت مزاج می‌کند و این قضیه بر زندگی عاطفی و اجتماعی او تأثیر می‌گذارد.

این اتفاق اگر فقط یک بار رخ دهد، جای نگرانی نیست. اما تداومش، نشانه‌ای جدی در عرصه صدمه‌های عضلانی و عصبی یا بیماری‌های مادرزادی است.

علائم همراه با بی اختیاری مدفوع

شدت علائم این عارضه، از خفیف تا شدید متغیر است. در ادامه و در جدول زیر، درمورد علائم گوناگون این مشکل می‌خوانید:

عدم توانایی در مدیریت دفع مدفوع چند حالت دارد؟

ناتوانی در کنترل مدفوع دو حالت دارد:

• بی‌اختیاری اضطراری؛ میل به دفع یک دفعه حس می‌بشود و به فرد مجال نمی‌دهد خود را به توالت رساند. این نوع بی‌اختیاری طبق معمولً ناشی از ضعف‌ عضلات کف لگن است.
• بی‌اختیاری غیر فعال: مدفوع بدون آگاهی فرد، نشت می‌کند. این نوع بی‌اختیاری طبق معمولً ناشی از صدمه‌های عصبی است.

علت بی اختیاری مدفوع

در زیاد تر موارد علت ناتوانی در کنترل مدفوع کودکان و بزرگسالان، مرتبط با یکی از موارد زیر است:

ضعف یا ابراز صدمه به عضلات

اگر ماهیچه‌های مقعد، رکتوم و کف لگن، ضعیف و صدمه‌دیده باشند، تخلیه ادرار از کنترل فرد خارج می‌بشود. اتفاقاتی همانند زایمان واژینال، برش واژن میانه زایمان، صدمه ناشی از حوادث، جراحی، پرتودرمانی و افزایش سن، این عضلات را ضعیف می‌کنند.

اختلال سیستم عصبی

بی اختیاری مدفوع در بیماران سکته مغزی اتفاقی رایج است. سیستم عصبی صدمه‌دیده نمی‌تواند زمان درست رفتن به توالت را تشخیص دهد؛ از‌ این‌رو بیماران مبتلا به بیماری‌های مغزی همانند پارکینسون، آلزایمر، سکته یا فلج مغزی زیاد تر دچارش خواهد شد.

حتی بیماری‌های مزمن همانند صدمه نخاعی و دیابت که بر کارکرد سیستم عصبی تأثیر می‌‌گذارند، می‌توانند در تشکیل این مشکل تاثیرگذار باشند.

اسهال و یبوست

سرطان

مشکلات مرتبط با مقعد یا رکتوم

علت بی اختیاری مدفوع در کودکان

کودکان زیاد تر به‌خاطر یبوست نمی توانند دفع را کنترل کنند. یقیناً برخی نقایض مادرزادی هم در این قضیه دخیل‌اند. برای مثال بیماری هیرشپرونگ عضلات کف لگن را ضعیف می‌کند و به اعصاب مقعد یا راست‌روده صدمه می‌رساند. تأثیر صدمه‌های نخاعی مادرزادی نیز قابل دقت است.

علت بی اختیاری مدفوع در بزرگسالان

بی اختیاری مدفوع در بزرگسالان، طبق معمول به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:

• ضعف عضلات مقعد
• صدمه به اعصاب
• بیماری‌های مزمن همانند دیابت
• زخم یا التهاب در ناحیه مقعد یا رکتوم
• افتادگی رکتوم
• جراحی‌های ناحیه لگن
• استرس، اضطراب یا مشکلات روانی

مسئله! مطابق برخی مطالعات، نزدیک به ۳ تا ۵ درصد از جمعیت بزرگسال ایران با این مشکل مواجه می باشند.

علت بی اختیاری مدفوع در سالمندان

یکی از عوامل خطر جدی بی‌اختیاری در کنترل مدفوع، پیری است. در این دوره، فرد به علت مشکلات زیر، طبق معمول کنترلی روی دفع مدفوع خود ندارد:

• افت قوت عضلات کف لگن و اسفنکتر مقعدی
• افت انعطاف‌پذیری رکتوم
• سکته مغزی
• سختی یا صدمه مکرر به ناحیه لگن
• تحول در کارکرد دستگاه گوارش
• جراحی‌های ناحیه مقعد یا لگن
• عوارض دارویی

سالمندان بالای ۶۵ سال، زیاد تر با این عارضه روبه رو خواهد شد.

نشت مدفوع در بارداری

بی اختیاری مدفوع در زنان، یکی از عوارض رایج زایمان است. در اواخر دوره بارداری بدن به‌علت تغییرات هورمونی، سختی رحم بر روده‌ها، ضعف عضلات و سیستم عصبی، برخی مادران کنترل مدفوع را از دست خواهند داد. این اتفاق امکان پذیر تا سپس از زایمان هم ادامه‌دار بشود. علتش هم پارگی ناحیه بین واژن و مقعد در زمان زایمان طبیعی است.

چه افرادی زیاد تر دچار بی اختیاری مدفوع می شوند؟

بی‌اختیاری در کنترل مدفوع لزوما برای افراد پا به سن گذاشته نیست. می‌تواند برای هرکسی، با هر شرایط جسمی، اتفاق بیافتد. اما عواملی که در ادامه ذکر می‌کنیم، خطر ابتلا به آن را زیاد تر می‌کند:

تشخیص بی اختیاری مدفوع

تشخیص این مشکل از طرف پزشک، با معاینه و چند سوال ساده اغاز و به آزمایشات گوناگون ختم می‌بشود:

• بازدید پرونده پزشکی
• معاینه فیزیکی
• مثالگیری از مدفوع فرد مبتلا
• آزمایش‌های عملکردی مقعد همانند manometry مقعد برای اندازه‌گیری سختی عضلات مقعد یا electromyography برای برسی فعالیت عضلات
• تجویز آزمایش خون و مدفوع
• رادیوگرافی، سونوگرافی مقعد یا سی‌تی‌اسکن
• تست زمان تخلیه مدفوع
• مشاهده داخل روده با ورود یک لوله نازک دوربین‌دار به نام کولونوسکوپی

روش های پیشگیری از ناتوانی در کنترل مدفوع

شما نمی توانید از همه علل بی اختیاری مدفوع جلوگیری کنید. اما می توانید اقداماتی را برای افت خطر ابتلا به دو مورد از رایج ترین آنها انجام دهید: اسهال و یبوست.

درمان بی اختیاری مدفوع

درمان ناتوانی در کنترل مدفوع بستگی به علت و شدت حالت فرد دارد. بعضی اوقات اوضاع به‌قدری وخیم است که چاره‌ای به‌غیر از مصرف دارو یا جراحی نیست. بعضی اوقات هم با تحول رژیم غذایی یا برخی تمرینات ورزشی می‌توان مشکل را مدیریت کرد.

در ادامه، روشهای درمانی موثر در درمان این مشکل را بازدید می کنیم:

تحول رژیم غذایی

اگر ریشه‌ی این بی‌اختیاری به اسهال یا یبوست مربوط بشود، چاره‌اش تنها تحول رژیم غذایی است.

برای پیشگیری از اسهال، از مصرف این موارد پرهیز کنید:

• کافئین، الکل، برخی نوشیدنی‌های میوه‌ای
• حبوبات و سبزیجات خانواده کلم
• غذاهای تند و گوشت‌ پخته یا دودی‌
• قند مصنوعی
• محصولات لبنی

برای پیشگیری از یبوست، این موارد را در رژیم غذایی روزمره خود بگنجانید:

• مصرف غذاهای سرشار از فیبر (غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، لوبیا و آجیل)
• نوشیدن آب زیاد (حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان در روز)

ورزش

بهترین راهکار برای کنترل حرکات روده ورزش با شدت متوسط است. این دو تمرین مؤثر را امتحان کنید و معجزه‌اش را ببینید:

تاثییر این راه حلها امکان پذیر ۲ تا ۴ هفته بسته به شرایط بدنی فرد، به زمان نیاز داشته باشند.

درمان دارویی

ناتوانی در کنترل مدفوع، درمان دارویی ندارد. اگر ریشه‌اش اسهال و یبوست باشد، پزشک مصرف داروهای ملین همانند لوپرامید و دیفنوکسیلات یا داروهای ضد یبوست همانند متیل سلولز و پسیلیوم را تجویز می‌کند.

عمل جراحی

وقتی که هیچ‌یک از درمان‌های قبلی مؤثر نباشد، پزشک جراح برای درمان قطعی این مشکل سراغ راه حلهای تهاجمی‌تر می‌رود:

آیا بیوفیدبک به درمان این مشکل پشتیبانی می‌کند؟

عوارض ناتوانی در کنترل مدفوع

این نوع از بی‌اختیاری آزاردهنده است، اما خطرناک و کشنده نیست. می‌توان او گفت سختی روحی این بی‌اختیاری آزاردهنده‌تر از سختی جسمی آن است. رایج‌ترین عوارض بی‌اختیاری مدفوع عبارت هستند از:

• ناراحتی یا تحریک پوست اطراف مقعد
• کم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی
• پریشانی عاطفی و اجتماعی
• ناتوانی در ورزش، پیاده‌روی، وجود در محیط کار، مدرسه و اجتماع

شرمندگی و خجالت، تعداد بسیاری از مبتلایان را وادار به نهان‌کردن این مشکل می‌کند. در‌حالی‌که تشخیص به‌موقع و درمان زودهنگام نیازمند مشورت به‌موقع با پزشک است.

برای درمان بی اختیاری مدفوع باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟

تشخیص و درمان بی‌اختیاری مدفوع بر مسئولیت فوق تخصص گوارش است. وقتی که این بی‌اختیاری با علائم کم‌آبی، درد شدید، خون‌ریزی در مدفوع، مدفوع سیاه و تخلیه چرک روده همراه بشود، زمان مراجعه به پزشک است.

دکتر گوارش علت ناتوانی بیمار در کنترل مدفوع را به‌شدت ریشه‌یابی می‌کند و با تخصصی که درزمینۀ بیماری‌های گوارشی دارد، بهترین برنامه درمانی را اغاز می‌کند. این بیماری درمان‌پذیر و یقیناً عودکننده است. به این علت اهمیت مراجعات به‌موقع به مطب پزشک و پیگیری منظم روال درمان را دست‌کم نگیرید.

اگر نیاز به مشاوره با پزشک دارید، می‌توانید با منفعت گیری از پلتفرم نوبت دهی دکتردکتر، نوبت بهترین متخصصان ایران را آنلاین ثبت کنید. اگر هم نیاز به مشاوره پزشکی سریع دارید، از سرویس ویزیت متنی یا تلفنی دکتردکتر منفعت گیری کنید.

منبع های:

niddk.nih.gov

mayoclinic.org

my.clevelandclinic.org

fascrs.org

healthdirect.gov.au

سوالات متداول ناتوانی در کنترل مدفوع

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری