بازدید علائم آسم در کودکان و اهمیت شناسایی و مدیریت آنها_رنگو

علائم آسم در کودکان به‌واسطه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ابراز می‌کنند. سابقه خانوادگی، آلرژی‌ها، عفونت‌های ویروسی تنفسی، دود سیگار و آلودگی هوا از جمله عوامل موثر در ابتلا به این بیماری می باشند.

علائم آسم کودکان همچون خس‌خس سینه، سرفه مکرر (به‌اختصاصی در شب)، تنگی نفس و خستگی زودرس نشانه‌های هشداردهنده‌ای می باشند. تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح آسم، از طریق داروهای کنترل‌کننده و تسکین‌دهنده، اجتناب از محرک‌ها و پیروی از برنامه درمانی به کودکان پشتیبانی می‌کند تا زندگی فعال و سالمی داشته باشند. 

آگاهی والدین نسبت به علائم و عوامل خطر، نقش مهمی در پیشگیری از حملات شدید و بهبود کیفیت زندگی فرزندانشان ایفا می‌کند. در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر، با علائم آسم در کودکان و اهمیت درمان این بیماری آشنا خواهید شد.

در انتها اگر سوالی در رابطه این بیماری دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب می‌دهد.

علت شکل‌گیری آسم در کودکان

آسم یک بیماری پیچیده است که تحت تاثییر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ابراز می‌کند. هیچ علت واحدی برای آسم وجود ندارد، اما برخی عوامل خطر که علتتشدید علائم آسم کودکان خواهد شد شامل موارد زیر می باشند:

• سابقه خانوادگی (عوامل ژنتیکی): اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر کودک سابقه آسم، اگزما یا رینیت آلرژیک (تب یونجه) داشته باشند، گمان ابتلای کودک به آسم افزایش می‌یابد.
• حساسیت‌ها (آلرژی‌ها): تعداد بسیاری از کودکان مبتلا به آسم، به مواد خاصی در محیط حساسیت دارند. این مواد که محرک‌ها نامیده خواهد شد، می‌توانند شامل گرده گیاهان، کنه‌های گرد و غبار، شوره حیوانات خانگی (همانند گربه و سگ)، کپک‌ها و برخی غذاها باشند. این حساسیت‌ها علتالتهاب در راه‌های هوایی و ابراز علائم آسم در کودکان خواهد شد.
• عفونت‌های تنفسی ویروسی: برخی عفونت‌های تنفسی، به اختصاصی در اغاز زندگی، امکان پذیر با افزایش خطر ابتلا به آسم مرتبط باشند. ویروس‌هایی همانند ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV) می‌توانند به راه‌های هوایی صدمه برسانند و آن‌ها را مستعد ابتلا به آسم کنند.
• قرار گرفتن در معرض دود سیگار: چه در دوران بارداری (قرار گرفتن جنین در معرض دود) و چه بعد از تولد (دود دست دوم)، قرار گرفتن در معرض دود سیگار یکی از نیرومندترین عوامل خطر برای ابتلا به آسم و تشدید علائم بیماری آسم در کودکان است.
• قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا: زندگی در مناطقی با سطح بالای آلودگی هوا خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد و علائم آسم در کودکان مبتلا را تشدید می‌‌کند.
• شرایط محیطی دیگر: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی تحریک‌کننده، تغییرات آب و هوا (به‌خصوص هوای سرد و خشک) و ورزش در هوای سرد نیز به گفتن محرک عمل می‌کنند.

در تعداد بسیاری از کودکان، آسم بخشی از اتفاق‌ای است که به مارش آلرژیک (Allergic March) معروف است؛ الگویی از پیشرفت بیماری‌های آلرژیک که زیاد تر با اگزما در نوزادی اغاز شده، سپس به آلرژی‌های غذایی و رینیت آلرژیک در سنین نوپایی و در نهایت به آسم در سال‌های بعدی کودکی ختم می‌بشود. با این حال، همه کودکان مبتلا به آسم، سابقه کامل مارش آلرژیک را ندارند.

مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، نزدیک به ۹ درصد از کودکان جهان دچار درجاتی از آسم می باشند. در ادامه جدول عوامل ابتلای کودکان به آسم برای بازدید سریع در اختیار شما قرار می‌گیرد: 

فهمیدن این عوامل خطر به والدین پشتیبانی می‌کند تا شرایط محیطی را برای کودک خود بهبود بخشند و با پزشک در رابطه سابقه خانوادگی و حساسیت‌های کودک سخن بگویید کنند.

علائم آسم در کودکان

شناخت علائم آسم کودکان زیاد مهم است، چون برخی از آن‌ها امکان پذیر کمتر آشکار باشند. دقت به تکرار یا الگوی ابراز علائم (همانند ابراز در شب، زمان ورزش یا در فصول خاص) می‌تواند در تشخیص پشتیبانی‌کننده باشد. علائمی همچون:

خس‌خس سینه زمان بازدم

این علامت از شایع‌ترین و زیاد تر اشکار‌ترین علائم آسم در کودکان است. خس‌خس صدایی سوت‌همانند و زیر است که زمان بازدم شنیده می‌بشود. این صدا ناشی از عبور هوا از راه‌های هوایی تنگ شده است. امکان پذیر صدای خس‌خس را مستقیما از سینه کودک بشنوید، بعضی اوقات هم دکتر آلرژی زمان معاینه با گوشی پزشکی آن را تشخیص می‌دهد.

شدت خس‌خس از خفیف تا شدید متغیر خواهد می بود. در علائم آسم شدید کودکان، خس‌خس امکان پذیر حتی بدون گوشی پزشکی شنیده بشود. صدای خس‌خس زیاد تر در شب، زمان ورزش، قرار گرفتن در معرض هوای سرد، یا در جواب به محرک‌ها (همانند دود سیگار یا گرده) تشدید می‌بشود.

حس خستگی

کودکان مبتلا به آسم، به‌خصوص در دوره‌های تشدید علائم یا حملات آسم، امکان پذیر به علت تلاش زیاد تر برای تنفس و اختلال در خواب ناشی از سرفه و تنگی نفس، حس خستگی شدید داشته باشند. طوری که کودک امکان پذیر بی‌حال، کم‌انرژی یا تحریک‌پذیر به نظر برسد. امکان پذیر علاقه کمتری به بازی و فعالیت‌هایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌برد، نشان دهد. چرا که تلاش مداوم برای تنفس علتمصرف انرژی بسیاری می‌بشود. این چنین، سرفه‌های شبانه و تنگی نفس الگوی خواب کودک را مختل کرده و تبدیل کم‌خوابی و خستگی در طول روز می‌بشود.

تنگی نفس خفیف و شدید ((Shortness of Breath

این شامل حس ناتوانی در نفس عمیق کشیدن یا حس کم آوردن نفس می‌بشود. این علامت از علائم آسم در کودکان به علت محدودیت جریان هوا در ریه‌ها رخ می‌دهد. در این اوقات کودک امکان پذیر بگوید «نفسم بالا نمی‌آید» یا «سینه‌ام سنگین است». در کودکان کوچک‌تر، امکان پذیر فهمید شوید که زمان فعالیت‌های عادی سریع تر از حد معمول نفس می‌کشند یا سریعتر خسته خواهد شد و نیاز به استراحت دارند.

در موارد شدید، علائم آسم کودکان آشکار‌تر می باشند و نیاز به عمل سریع پزشکی دارند. این علائم شامل موارد زیر می باشند: 

• تنفس زیاد سریع و پی در پی
• فرورفتگی پوست بین دنده‌ها
• زیر قفسه سینه یا بالای استخوان ترقوه زمان نفس کشیدن
• بالا و پایین رفتن پره‌های بینی با هر نفس
• مشکل در سخن بگویید کردن یا کامل کردن جملات
• خم شدن به جلو زمان نشستن برای تسهیل تنفس 
• در موارد زیاد حاد کبودی اطراف لب‌ها یا نوک انگشتان 

تنگی نفس می‌تواند به‌شکل علائم دعوا آسم در کودکان ابراز کند و در جواب به محرک‌ها، زمان ورزش یا در طول شب رخ دهد. دقت کنید که تنگی نفس شدید یک حالت اورژانسی است.

تاخیر در بهبودی بعد از بیماری‌های عفونت تنفسی

در کودکان مبتلا به آسم، عفونت‌های تنفسی رایج همانند سرماخوردگی ساده می‌توانند به طور غیرعادی طویل شوند و یا علائم آسم کودکان (همانند سرفه و خس‌خس) را برای هفته‌ها بعد از رفع شدن علائم اولیه سرماخوردگی ادامه دهند. در واقع سرماخوردگی‌های پی در پی که به نظر می‌رسد هیچ زمان کاملا خوب نمی‌شوند یا سرفه‌هایی که بعد از بهبود آبریزش بینی و گلودرد هم چنان ادامه دارند، می‌توانند نشانه‌ای از آسم باشند. عفونت‌های ویروسی راه‌های هوایی را تحریک کرده و التهاب می‌کنند. در کودکان مبتلا به آسم، این التهاب عرصه‌ای علتمی‌بشود راه‌های هوایی بیشتر از حد به عفونت عکس العمل نشان دهند و علائم آسم را برای زمان طویل‌تری نگه داری کنند.

سیاه شدن زیر چشم (Allergic Shiners)

بعضی اوقات کبودی یا حلقه‌های تیره زیر چشم‌ها در کودکان مبتلا به آسم علتمی‌بشود که پوست زیر چشم‌ها تیره یا پف کرده به‌نظر برسد. این علامت زیاد تر با آلرژی‌های تنفسی (رینیت آلرژیک) مرتبط است که زیاد تر با آسم هم‌زمان رخ خواهند داد. احتقان در مجاری بینی و سینوس‌ها می‌تواند علتکند شدن جریان خون در زیر چشم‌ها شده و ظاهری کبود تشکیل کند. این علامت به تنهایی برای تشخیص آسم کافی نیست، اما در کنار دیگر علائم آسم کودکان، نشانه‌ای از وجود عرصه آلرژیک بوده که آسم را تشدید می‌کند.

تنفس سریع، به‌خصوص زمان خواب و فعالیت (Tachypnea)

این شامل تنفس با تعداد دفعات زیاد تر از حد طبیعی برای سن کودک می‌بشود. امکان پذیر فهمید شوید که قفسه سینه یا شکم کودک شما (به خصوص در نوزادان و کودکان نوپا) به شدت بالا و پایین می‌رود. بعضی اوقات، این علامت زمان فعالیت بدنی آشکارتر بوده یا حتی در حالت استراحت یا خواب رخ می‌دهد.

بدن برای جبران افتاکسیژن ناشی از تنگ شدن راه‌های هوایی، تلاش می‌کند با افزایش تعداد تنفس، اکسیژن بیشتری جذب کند. دقت به تعداد تنفس کودک، به‌خصوص در حالت استراحت یا خواب، می‌تواند نشانه مهمی از مشکل تنفسی باشد. 

دقت: تعداد تنفس طبیعی در کودکان با افزایش سن افت می‌یابد. پزشک می‌تواند در رابطه تعداد تنفس طبیعی برای سن فرزند شما اطلاعات دقیق‌تری اراعه دهد.

این چنین بعضی اوقات کودکان بزرگتر از حس سفتی یا سختی در قفسه سینه شکایت می‌کنند. درحالی‌که، کودکان کوچکتر احتمالا بتوانند این حس را شرح دهند.

سرفه مکرر زمان شب یا صبح سریع

سرفه، به‌خصوص سرفه خشک و بدون خلط، یکی از شایع‌ترین علائم آسم در کودکان است. این سرفه زیاد تر در زمان‌های خاصی از روز بدتر می‌بشود. کودک امکان پذیر شب‌ها به علت سرفه از خواب بیدار بشود یا صبح‌ها بلافاصله بعد از بیدار شدن سرفه کند. چرا که راه‌های هوایی در شب به طور طبیعی مقداری تنگ‌تر خواهد شد و حساسیت آن‌ها به محرک‌ها افزایش می‌یابد. تجمع مخاط در راه‌های هوایی در طول شب نیز علتتحریک و سرفه می‌بشود.

چه وقتی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از این علائم آسم کودکان را در فرزند خود مشاهده کردید، به‌خصوص اگر تکرار شونده می باشند یا با فعالیت‌های خاصی مرتبطند، حتما با پزشک اطفال یا متخصص و دکتر آلرژی کودکان مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح از حملات شدیدتر آسم جلوگیری کرده و کیفیت زندگی کودک را بهبود می‌بخشد.

مطابق گزارش آکادمی آسم و آلرژی اطفال آمریکا (aaaai)،

۸۰ درصد کودکان مبتلا به آسم، خس خس سینه، ۷۵ درصد سرفه شبانه و ۷۰ درصد آن‌ها تنگی نفس را توانایی می‌کنند. این چنین خستگی زودرس و تنفس سریع در خواب از شایع‌ترین علائم این کودکان محسوب خواهد شد. 

کودکی که در طول شب چند بار به‌خاطر سرفه یا مشکل تنفس از خواب بیدار می‌بشود، باید از نظر آسم بازدید بشود، حتی اگر بقیه علائم آسم کودکان وجود نداشته باشند.

درمان آسم کودکان

مقصد مهم درمان آسم در کودکان، کنترل علائم، پیشگیری از حملات شدید، نگه داری کارکرد طبیعی ریه‌ها و اجازه دادن به کودک برای داشتن زندگی فعال و طبیعی است. درمان آسم یک رویکرد چند وجهی است که طبق معمول شامل موارد زیر می‌بشود:

درمان دارویی

درمان آسم باید فردمحور، مرحله‌ای و با مقصد کنترل کامل علائم آسم کودکان طراحی بشود. دارو درمانی برای آسم نیز بر همین مبنا اغاز شده و ادامه می‌یابد. درکل داروهای آسم به دو دسته مهم تقسیم خواهد شد:

داروهای پیشگیرانه

این داروها به طور منظم و روزانه مصرف خواهد شد تا التهاب عرصه‌ای در راه‌های هوایی را افت دهند و از ابراز علائم آسم کودکان پیشگیری کنند. شایع‌ترین داروهای کنترل‌کننده، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی می باشند. داروهایی که زیاد موثر و ایمن بوده، به‌خصوص وقتی که با دمیار (Spacer) منفعت گیری خواهد شد که ورود دارو به ریه‌ها را تسهیل و عوارض جانبی احتمالی (همانند برفک دهان) را افت خواهند داد. داروهای دیگر کنترل‌کننده شامل آگونیست‌های بتا طویل‌تاثییر (که طبق معمول همراه با کورتیکواستروئیدهای استنشاقی تجویز خواهد شد) و داروهای ضد لکوترین (همانند مونته‌لوکاست) می باشند.

داروهای تسکین‌دهنده

این داروها برای تسکین سریع علائم در طول دعوا آسم منفعت گیری خواهد شد. آن‌ها با شل کردن عضلات اطراف راه‌های هوایی، علتباز شدن آن‌ها و بهبود تنفس خواهد شد. شایع‌ترین این داروها آلبوترول (سالبوتامول) است. این داروها فقط باید در زمان نیاز و برای تسکین علائم منفعت گیری شوند و مصرف مکرر آن‌ها نشان‌دهنده کنترل نامناسب آسم است که نیاز به بازنگری در داروهای کنترل‌کننده دارد.

داروهای استنشاقی طبق معمول به‌صورت اسپری‌های دوزسنج (MDI) با منفعت گیری از دمیار یا نبولایزر تجویز خواهد شد. نبولایزر دستگاهی است که داروی مایع را به غبار ریز تبدیل می‌کند تا کودک آن را از طریق ماسک یا دهانی استنشاق کند. پزشک بر پایه سن کودک و شدت آسم، بهترین روش و دارو را تعیین خواهد کرد.

شناخت و اجتناب از محرک‌ها

شناسایی عواملی که علتآغاز یا تشدید علائم آسم در کودکان خواهد شد، قدم مهمی در مدیریت بیماری است. بعد از شناسایی محرک‌ها، باید تلاش کرد تا حد ممکن از آن‌ها اجتناب کرد؛ با اهمیت ترین این عمل های به شرح زیر می باشند: 

• منفعت گیری از روکش‌های ضد کنه برای تشک و بالش
• شستشوی منظم ملحفه‌ها در آب داغ
• پرهیز از حیوانات خانگی (در صورت حساسیت)
• حذف قالیچه از اتاق خواب
• منفعت گیری از دستگاه تصفیه هوا
• تهویه مناسب منزل برای جلوگیری از رشد کپک 
• پرهیز کامل از دود سیگار در منزل و اطراف کودک

برنامه عملی آسم (Asthma Action Plan)

پزشک کودک شما یک برنامه مکتوب و شخصی‌سازی شده برای مدیریت آسم تهیه می‌کند. این برنامه همانند یک نقشه راه شامل مجموعه‌ای از عمل های پزشکی و درمان خانگی آسم به شما آموزش می‌دهد چه داروهایی در چه وقتی و با چه دوزی باید منفعت گیری شوند، چطور علائم آسم کودکان را برسی کنید، چه وقتی دوز داروها را بر پایه علائم افزایش دهید و چه وقتی نیاز به مراجعه سریع به پزشک یا اورژانس وجود دارد. داشتن یک برنامه عملی آشکار، به والدین و مراقبین این امکان را می‌دهد که در اوقات الزامی به شدت و با مطمعن عمل کنند.

پیگیری منظم با پزشک

مدیریت آسم در کودکان یک فرایند مدام است. نیاز به مراجعات منظم به پزشک برای برسی کنترل بیماری، تنظیم دوز داروها، بازدید تکنیک منفعت گیری از استنشاق‌کننده‌ها و به‌روزرسانی برنامه عملی آسم وجود دارد. پزشک امکان پذیر آزمایش‌های کارکرد ریه (همانند اسپیرومتری در کودکان بزرگتر) را نیز انجام دهد.

علائم آسم در کودکان قابل کنترل است و با مدیریت صحیح، زیاد تر کودکان مبتلا می‌توانند زندگی فعال و بدون محدودیتی داشته باشند. مسئله کلیدی این بهبودی، آموزش والدین و کودک (بسته به سن)، همکاری با پزشک و پایبندی به برنامه درمانی است.

 اهمیت تشخیص و درمان علائم آسم کودکان

آسم یک بیماری مزمن اما قابل کنترل در کودکان است. شناخت دقیق علائم آسم در کودکان، به‌خصوص علائم نهان‌تر یا کمتر آشکار، اولین قدم برای تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر است. علائمی همانند خس‌خس، سرفه مکرر (به‌اختصاصی در شب)، تنگی نفس، خستگی، تاخیر در بهبودی بعد از عفونت‌های تنفسی و تنفس سریع باید جدی گرفته شوند. با همکاری نزدیک با پزشک متخصص اطفال یا متخصص ریه کودکان، می‌توانید یک برنامه درمانی جامع شامل منفعت گیری صحیح از داروها، شناخت و اجتناب از محرک‌ها و داشتن یک برنامه عملی آسم، برای فرزندتان تدوین کنید.

مدیریت صحیح این امکان را می‌دهد تا بدون محدودیت‌های ناشی از علائم آسم در کودکان، به مدرسه بروند، بازی کرده و در همه فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برند، شرکت کنند. آسم در کودکان یک چالش است، اما با اطلاعات و ابزارهای مناسب، می‌توان آن را به خوبی مدیریت کرد. برای ملاقات با دکتر آلرژی می‌توانید از امکان نوبت‌دهی این متخصص در سایت دکتردکتر منفعت گیری کنید. این چنین، بعد از ویزیت توسط پزشک، امکان خواست آنلاین دارو هم در دکتردکتر فراهم شده است.

 منبع های:

nhlbi.nih.gov

cdc.gov

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری