[ad_1]
نوشته و ویرایش شده توسط مجله ی رنگو
سندرم متابولیک مجموعه‌ای از مشکلات سلامتی همانند چاقی مرکزی، سختی خون بالا، تری‌گلیسیرید بالا، افت کلسترول HDL و مقاومت به انسولین است که خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. این مشکل طبق معمول در مرحله های ابتدایی، بدون نشانه‌های آشکار یا هشداردهنده ظاهر می‌بشود. این سندروم می‌تواند کم کم خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت را افزایش دهد.
مطابق آمار سازمان جهانی بهداشت در تعداد بسیاری از نقاط جهان، از هر ۵ بزرگسال ۱ نفر به این بیماری مبتلا است و در ایران نیز بازدید‌های اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که نزدیک به ۲۵ تا۳۰ درصد بزرگسالان به‌نوعی نشانه‌های سندروم متابولیک را توانایی می‌کنند.
این نوشته با دقت به شیوع رو به رشد چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک اهمیت بالینی بسیاری دارد و می‌تواند به بحران سلامت منجر بشود. در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر با علائم و علت ابراز سندروم متابولیک و این چنین راه حلهای تشخیص و درمان این بیماری آشنا خواهید شد.
در انتها اگر سوالی دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما جواب خواهد داد.
سندروم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک (Metabolic syndrome) مجموعه‌ای از مشکلات است که هم‌زمان در بدن رخ خواهند داد و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش خواهند داد. این سندرم هنگامی تشخیص داده می‌بشود که فرد حداقل سه مورد از این مشکلات را هم زمان داشته باشد:
- چاقی شکمی
- سختی خون بالا
- تری‌گلیسیرید خون بالا
- کلسترول خوب (HDL) پایین
- مقاومت به انسولین
عوامل مختلفی همانند ژنتیک، تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی و استرس می‌توانند علتایجاد این سندرم شوند. درمان آن عمدتاً بر تحول سبک زندگی شامل رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی و افت وزن تمرکز دارد و در صورت نیاز، داروهای کنترل سختی خون، قند و چربی تجویز می‌بشود. مدیریت سندرم متابولیک نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های جدی قلبی و دیابت ایفا می‌کند. این بیماری زیاد تر به طور تدریجی و بی‌صدا پیشرفت می‌کند و اگر مهار نشود، تبدیل ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت می‌بشود.
شناخت زودهنگام علائم، نقش مهمی در پیشگیری و درمان این حالت دارد، چرا که تعداد بسیاری از این نشانه‌ها همانند سختی خون یا قند خون ناشتا بالا، بدون بازدید‌های دوره‌ای قابل شناسایی نیستند. در جدول زیر، به معیارهای تشخیصی این بیماری پرداخته‌ایم:
| معیار | مردان | زنان |
| دور کمر | ≥ ۹۴ cm | ≥ ۸۰ cm |
| تری‌گلیسیرید | ≥ ۱۵۰ mg/dL | ≥ ۱۵۰ mg/dL |
| HDL پایین | < ۴۰ mg/dL | < ۵۰ mg/dL |
| سختی خون | ≥ ۱۳۰/۸۵ mmHg | ≥ ۱۳۰/۸۵ mmHg |
اگر معیارهای بالا را داشته باشید، به گمان زیاد به اختلال متابولیک مبتلا هستید و بهتر است در اولین زمان با یک دکتر غدد آنلاین یا حضوری در رابطه اغاز درمان و تحول سبک زندگی‌تان مشورت کنید.
در ادامه، به با اهمیت ترین علائم این بیماری مفصل‌تر پرداخته‌ایم:
سختی خون بالا
سختی خون بالا یکی از شاخص‌ترین علائم این بیماری است و طبق معمول به‌علت ترکیب عوامل گوناگون همانند مقاومت به انسولین، افزایش وزن به اختصاصی چربی شکمی و التهاب مزمن در بدن تشکیل می‌بشود. در این شرایط، دیواره رگ‌های خونی خاصیت ارتجاعی خود را از دست خواهند داد و قلب سختی بیشتری را تحمل می‌کند.
افراد مبتلا به بیماری متابولیک طبق معمول سختی خون سیستولیک بالاتر از ۱۳۰ میلی‌متر جیوه یا سختی خون دیاستولیک بالاتر از ۸۵ میلی‌متر جیوه دارند. در صورتی که این حالت کنترل نشود، امکان پذیر کم کم علتصدمه به قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها و عروق مغزی شده و خطر ابراز سکته قلبی یا مغزی را چند برابر کند. به همین علت، پایش منظم سختی خون و اصلاح سبک زندگی در این بیماران اهمیت زیاد بسیاری دارد.
قند خون ناشتا بالا
قند خون بالا به طور ناشتا، یکی از علائم کلیدی این سندروم و نشان‌دهنده وجود مقاومت به انسولین در بدن است. در این حالت، سلول‌ها به هورمون انسولین جواب کافی نمی‌دهند و قند حاضر در خون به‌طور موثر داخل بافت‌ها نمی‌بشود؛ در نتیجه سطح گلوکز خون حتی بعد از چند ساعت ناشتا بودن بالا می‌ماند. طبق معمول در این افراد قند خون ناشتا در محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر قرار دارد که به آن «پیش‌دیابت» حرف های می‌بشود و اگر کاری صورت نگیرد، می‌تواند به دیابت نوع ۲ منجر بشود.
این افزایش قند خون خطر ابتلا به دیابت را بالا می‌برد و علتصدمه تدریجی به عروق، اعصاب و اندام‌هایی همانند کلیه و چشم هم می‌بشود. پایش منظم قند خون و انجام تحول در رژیم غذایی، فعالیت بدنی و مدیریت وزن برای کنترل این حالت الزامی است.
چربی شکمی زیاد
چربی شکمی زیاد یا افزایش سایز دور کمر یکی دیگر از با اهمیت ترین علائم این اختلال است و ربط مستقیم با چاقی احشایی یا تجمع چربی در اطراف اندام‌های داخلی شکم دارد. این نوع چاقی، ظاهر بدن را تحول می‌دهد و با ترشح مواد التهابی و هورمون‌های خاص، مقاومت به انسولین را تشدید می‌کند. افراد مبتلا به چاقی شکمی زیاد تر در معرض ابتلا به افزایش قند خون، سختی خون بالا و اختلالات چربی خون قرار دارند.
بر پایه معیارهای جهانی، دور کمر بالاتر از ۹۴ سانتی‌متر در مردان و بالاتر از ۸۰ سانتی‌متر در زنان به گفتن شاخص خطر در نظر گرفته می‌بشود. چربی شکمی بیشتر از چربی زیرپوستی خطرناک است، چون فعالیت متابولیکی بیشتری دارد و اثرات منفی آن بر قلب، عروق و کبد زیاد تر است. افت این نوع چربی از طریق تغذیه سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس، می‌تواند نقش کلیدی در کنترل و حتی پیشگیری از این بیماری داشته باشد.
کلسترول HDL پایین
کلسترول HDL که به آن «کلسترول خوب» هم حرف های می‌بشود، ماموریت حمل کلسترول اضافی از خون به کبد برای تجزیه و دفع را برعهده دارد و به همین علت، سطح مناسب آن از بدن در برابر بیماری‌های قلبی محافظت می‌کند. کلسترول خوب کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر در مردان و کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر در زنان طبق معمول به علت چاقی شکمی، مقاومت به انسولین و رژیم غذایی پرچرب ناسالم تشکیل می‌بشود.
هنگامی HDL پایین باشد، کلسترول زیان اور (LDL) و تری‌گلیسیریدها زیاد تر در خون باقی می‌همانند و به دیواره رگ‌ها می‌چسبند که این روال علتتشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک و تنگ شدن عروق می‌بشود. این تغییرات خطر دعوا قلبی و سکته مغزی را افزایش خواهند داد. اصلاح سبک زندگی، مصرف چربی‌های سودمند همانند روغن زیتون و مغزها و افزایش فعالیت بدنی از راهکارهای مهم برای بالا بردن سطح HDL می باشند.
تری‌گلیسیرید بالا
تری‌گلیسیرید نوعی چربی است که در تاثییر مصرف بیشتر از حد کالری، قند و چربی‌های ناسالم افزایش اشکار می‌کند. مقاومت به انسولین، رژیم غذایی پرکالری و کم‌تحرکی جهت می‌بشود تا سطح تری‌گلیسیرید از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر زیاد تر بشود.
در این حالت مقدار ذرات چربی در جریان خون افزایش اشکار می‌کند و جهت نفوذ چربی و کلسترول LDL به دیواره رگ‌ها و این چنین راه اندازی پلاک‌های چربی و تصلب شرایین می‌بشود. این روال به مرور خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و حتی کبد چرب غیرالکلی را افزایش می‌دهد. کنترل تری‌گلیسیرید از طریق افت مصرف قند و نوشیدنی‌های شیرین، افزایش فعالیت بدنی، افت وزن و مصرف چربی‌های سودمند همانند امگا۳ نقش مهمی در پیشگیری و درمان بیماری متابولیک دارد.
چه افرادی در معرض سندروم متابولیک می باشند؟
افرادی که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم و شرایط عرصه‌ای را در کنار هم دارند، طبق معمول زیاد تر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند. در ادامه، به افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، اشاره کرده‌ایم:
افراد مبتلا به چاقی شکمی
چربی احشایی که در اطراف اندام‌های داخلی شکم تجمع اشکار می‌کنند، در کنار ذخیره انرژی، با تشکیل و آزادسازی مواد التها‌ب‌زا همانند سایتوکین‌ها، اسیدهای چرب آزاد و هورمون‌های تنظیم‌کننده متابولیسم اعتدال متابولیک را برهم می‌زنند. این مواد التهابی حساسیت بافت‌ها به انسولین را افت و تشکیل گلوکز کبدی و لیپوپروتئین‌های غنی از تری‌گلیسیرید را افزایش خواهند داد و به‌طور مستقیم در پیدایش تری‌گلیسیرید بالا، HDL پایین و سختی خون موثر می باشند.
افزایش سایز دور کمر، خطر بیماری‌های متابولیک را افزایش می‌دهد. افت وزن نسبی در نزدیک به ۵ تا ۱۰ درصد می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی مقاومت به انسولین، سطوح تری‌گلیسیرید و سختی خون را بهبود دهد.
سبک زندگی کم‌تحرک
ماهیچه‌های اسکلتی نقش مهمی در برداشت گلوکز بعد از مصرف غذا دارند. انقباضات عضلانی علتفعال شدن GLUT4 و جذب گلوکز خواهد شد. در افراد کم‌تحرک این مسیر کارایی خود را از دست می‌دهد، توان اکسیداتیو میتوکندری‌ها افت اشکار می‌کند و چربی‌ها کمتر سوزانده خواهد شد که نتیجه آن افزایش تری‌گلیسیرید، افت HDL و تجمع چربی احشایی است.
عدم فعالیت بدنی تبدیل کم شدن شرایط قلبی-عروقی، افزایش مقاومت به انسولین و اختلال در تنظیم سختی خون می‌بشود. کم‌تحرکی یک محرک مستقیم در پیدایش بیماری‌های متابولیک است و حتی فعالیت‌های روزمره ساده همانند پیاده‌روی و بالا رفتن از پله می‌توانند تا حدی این روال را معکوس کنند.
سابقه خانوادگی دیابت یا بیماری قلبی
داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۲ یا بیماری‌های قلبی-عروقی، نشان‌دهنده عرصه ژنتیکی و خانوادگی قوی برای اختلالات متابولیک است. از طرف دیگر الگوهای رفتاری و غذایی خانوادگی نیز در کنار ژن‌ها خطر ابراز این اختلالات را افزایش خواهند داد. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری‌ها را دارند، باید زیاد تر از دیگر افراد به اصلاح سبک زندگی خود دقت کنند.
سن بالای ۴۰ سال
با افزایش سن و ابراز تغییرات فیزیولوژیک، طبق معمول گمان ابراز اختلالات متابولیک افزایش اشکار می‌کند. سپس از ۴۰ سالگی با افت توده عضلانی و متابولیسم پایه، تحول در ترکیب هورمونی همچون افت هورمون‌های جنسی، افت رشد هورمون و تغییرات در کارکرد تیروئید و افزایش تدریجی مقاومت به انسولین، خطر ابتلا به اختلالات متابولیکی زیاد تر می‌بشود.
ابتلا به بیماری‌های مزمن همانند دیابت یا کبد چرب
ابتلا به بیماری‌های مزمنی همانند دیابت نوع ۲ یا کبد چرب غیرالکلی نقش مهمی در افزایش خطر بیماری‌های متابولیک دارد. این بیماری‌ها با تشکیل اختلالات مدام در متابولیسم گلوکز و چربی‌ها، جهت افزایش مقاومت به انسولین و التهاب مزمن در بدن خواهد شد. این حالت با تجمع چربی در بافت‌های گوناگون، به اختصاصی کبد و ناحیه شکم کارکرد طبیعی اندام‌ها را مختل می‌کند.
به‌علاوه، این اختلالات متابولیکی کم کم سختی خون را افزایش خواهند داد و اعتدال چربی‌های خون را برهم می‌زنند که همه این عوامل به طور هم‌زمان خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و دیگر عوارض مرتبط با این اختلال را افزایش خواهند داد.
علت تشکیل سندروم متابولیک چیست؟
اختلال متابولیک یک حالت پیچیده و چندعاملی است که در تاثییر تعامل متقابل عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری تشکیل می‌بشود. این سندروم طبق معمول وقتی شکل می‌گیرد که اعتدال متابولیکی بدن به علت اختلال در تنظیم قند و چربی خون، سختی خون و فرآیندهای التهابی دچار مشکل می‌بشود. در این فرایند، مقاومت به انسولین به‌گفتن عامل مرکزی نقش دارد، اما عوامل فرد دیگر همانند وراثت، سبک زندگی ناسالم، استرس مزمن و مشکلات هورمونی هم به‌طور قابل توجهی در تشکیل و پیشرفت این بیماری دخیل می باشند.
شناخت دقیق این عوامل و نحوه تعامل آن‌ها، کلید پیشگیری و درمان موثر اختلالات متابولیک محسوب می‌بشود.
مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین از با اهمیت ترین عوامل ابراز اختلالات متابولیکی است. در این حالت، سلول‌های بدن به خصوص سلول‌های عضلانی، کبد و چربی به هورمون انسولین جواب کافی نمی‌دهند و در نتیجه گلوکز خون به درستی جذب نمی‌بشود.
این شرایط علتافزایش سطح قند خون و ترشح زیاد تر انسولین می‌بشود که بر افزایش تشکیل چربی و اختلال در متابولیسم لیپیدها موثر است. مقاومت به انسولین با افزایش التهاب مزمن و اختلال کارکرد عروق، علتبالا رفتن سختی خون و تشکیل دیگر علائم این سندروم هم می‌بشود.
وراثت و ژنتیک
عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابراز این بیماری دارند. برخی جهش‌ها یا پلی‌مورفیسم‌های ژنی امکان پذیر علتکاهش حساسیت سلول‌ها به انسولین، اختلال در سنتز و متابولیسم لیپیدها و یا تاثییر منفی بر فرآیندهای تنظیم وزن شوند. این ویژگی‌های ژنتیکی امکان پذیر به طور خانوادگی منتقل شوند و در کنار عوامل محیطی، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. با این حال، ژنتیک به تنهایی عامل تعیین‌کننده نیست و با اصلاح سبک زندگی می‌توان اثرات آن را تا حد بسیاری افت داد.
سبک زندگی ناسالم
رژیم غذایی پرکالری و غنی از قندهای ساده، چربی‌های اشباع و فرآوری شده همراه با کم‌تحرکی علتافزایش تجمع چربی در بدن، به‌اختصاصی در ناحیه شکم می‌بشود که عرصه‌ساز مقاومت به انسولین است. افتفعالیت بدنی نیز جهت افت مصرف انرژی و اختلال در سوخت‌وساز گلوکز و چربی‌ها می‌بشود. این ترکیب، فرایندهای التهابی را تشدید می‌کند و با برهم زدن اعتدال هورمونی علتابراز مجموعه‌ای از اختلالات متابولیک خواهد شد.
استرس مزمن و اختلالات هورمونی
استرس‌های مزمن با افزایش ترشح هورمون کورتیزول علتافزایش ذخیره چربی، به‌اختصاصی در ناحیه شکم و افت حساسیت به انسولین خواهد شد. این چنین اختلالات هورمونی همانند کم‌کاری تیروئید یا نارسایی‌های غدد درون‌ریز می‌توانند متابولیسم بدن را افت دهند و تبدیل افزایش وزن، اختلال در تنظیم قند خون و چربی‌ها شوند. این عوامل در کنار یکدیگر، چرخه‌ای مخرب تشکیل می‌کنند که پیشرفت سندروم متابولیک را تسریع و کنترل آن را دشوارتر می‌کند.
مطابق مطالعات انتشار شده در سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NIH)،
استرس مزمن می‌تواند با اختلال در کارکرد محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال، سطح هورمون کورتیزول را افزایش دهد. این افزایش کورتیزول تبدیل بالا رفتن قند خون و مقاومت به انسولین و در نتیجه تجمع چربی احشایی، افزایش سختی خون، اختلال در چربی پلاسما و التهاب مزمن می‌بشود که این عوامل به‌طور مستقیم با ابراز سندروم متابولیک مرتبط می باشند.
استرس مزمن با افزایش کورتیزول علتتجمع چربی در ناحیه شکم و افزایش التهاب می‌بشود و ریسک دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد. از طرف دیگر اختلالات هورمونی نیز با افت شدت متابولیسم و افزایش التهاب، کارکرد اندام‌ها را مختل کرده و می‌توانند تبدیل سختی خون بالا و بیماری کبد چرب غیرالکلی بشود.
سندروم متابولیک با چه عوارض و خطراتی همراه است؟
سندروم متابولیک یک حالت پیش‌رونده است که در صورت عدم کنترل می‌تواند به عوارض جدی و تهدیدکننده‌ای منجر بشود. این بیماری با تشکیل اختلالات گسترده در کارکرد اندام‌ها و سیستم‌های گوناگون بدن، خطر ابراز بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی، دیابت نوع ۲ و مشکلات کبدی را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
علاوه‌بر این، اختلالات متابولیک جهت ابراز سختی خون مزمن، نارسایی کلیه و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک در زنان می‌بشود. شناخت و درمان به موقع این بیماری، نقش حیاتی در پیشگیری از این عوارض دارد و به نگه داری کیفیت زندگی و افت بار بیماری‌های مزمن پشتیبانی می‌کند.
- افزایش خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی
- پیش‌دیابت و دیابت نوع ۲
- بیماری کبد چرب غیرالکلی
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک در زنان
- سختی خون مزمن و نارسایی کلیه
سندروم متابولیک در زنان، مردان و کودکان
سندروم متابولیک به گفتن یک اختلال پیچیده متابولیکی، در گروه‌های جمعیتی گوناگون با ویژگی‌ها و الگوهای متغیری ابراز می‌کند که شناخت این تفاوت‌ها برای تشخیص به موقع، درمان موثر و پیشگیری موثر حیاتی است. زنان، مردان و کودکان هر کدام با دقت به تفاوت‌های هورمونی و سبک زندگی، الگوهای خاصی از علائم و عوارض این اختلالات را توانایی می‌کنند.
تفاوت علائم در زنان
اختلالات متابولیکی در زنان، زیاد تر با سندروم تخمدان پلی‌کیستیک همراه است. تغییرات هورمونی و مقاومت به انسولین علتاختلال قاعدگی، کیست تخمدان و افزایش خطر دیابت خواهد شد. این زنان باید تحت مراقبت دقیق باشند تا چربی، سختی و قند خون آن‌ها افزایش اشکار نکند.
سندروم متابولیک در مردان
چاقی شکمی در مردان جهت تجمع چربی احشایی و افزایش مقاومت به انسولین می‌بشود. از طرف دیگر استرس شغلی، افزایش کورتیزول و سختی خون نیز در ابراز اختلالات متابولیکی موثر است. مردان میا‌نسال باید برای جلوگیری از ابراز بیماری‌های جدی، سبک زندگی‌شان را اصلاح کنند و رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظمی داشته باشند.
سندروم متابولیک در کودکان و نوجوانان
متاسفانه شیوع این بیماری در کودکان و نوجوانان در حال افزایش است. چاقی زودرس و سبک زندگی کم‌تحرک، جهت تغییرات متابولیک زودهنگام، اختلال قند و سختی خون در کودکان می‌بشود. دقت به تغذیه سالم و ورزش از دوران کودکی برای جلوگیری از مشکلات جدی در بزرگسالی اهمیت بسیاری دارد.
سندروم متابولیک چطور تشخیص داده می‌بشود؟
تشخیص این اختلالات بر پایه ترکیبی از معاینات بالینی و آزمایش‌های تخصصی صورت می‌گیرد که مقصد آن شناسایی به موقع عوامل خطر و علائم بیماری است. پزشک با اندازه‌گیری سختی خون، دور کمر و انجام آزمایش‌های خون برای بازدید قند، چربی‌ها و انسولین می‌تواند وجود این سندروم را تایید کند.
تشخیص دقیق و به موقع این اختلال به منظور اغاز درمان موثر و پیشگیری از عوارض شدید، اهمیت بالایی دارد و نیازمند پیگیری منظم و کامل است.
- آزمایش‌های خون: اندازه‌گیری قند ناشتا، تری‌گلیسیرید، HDL و بعضی اوقات بازدید انسولین و مقاومت به انسولین
- اندازه‌گیری دور کمر و سختی خون: ابعاد شکمی و سختی اندازه‌گیری شده در شرایط استراحت
- معیارهای تشخیصی بر پایه دستورالعمل‌های جهانی: وجود سه یا زیاد تر از معیارهایی همانند سختی، قند، چربی، HDL و دور کمر
در جدول زیر می‌توانید جدول محدوده‌های نرمال و علائم خطر ابتلا به این بیماری را مشاهده کنید:
| شاخص | محدوده نرمال | علامت خطر |
| قند ناشتا | < ۱۰۰ mg/dL | ≥ ۱۰۰ mg/dL |
| تری‌گلیسیرید | < ۱۵۰ mg/dL | ≥ ۱۵۰ mg/dL |
| دور کمر (مردان/زنان) | < ۹۴/۸۰ cm | ≥ ۹۴/۸۰ cm |
بالا بودن هر یک از شاخص‌های این جدول نشان‌دهنده اختلال متابولیک است و در ترکیب با دیگر معیارها، به تشخیص این بیماری پشتیبانی می‌کند.
چطور سندروم متابولیک را درمان کنیم؟
درمان این سندروم به رویکردی چندجانبه نیاز دارد که در آن اصلاح سبک زندگی، کنترل عوامل خطر قلبی-عروقی و در صورت لزوم دارودرمانی به طور هم‌زمان و هماهنگ انجام خواهد شد. با اهمیت ترین و اثرگذارترین قدم در درمان، تحول در سبک زندگی است که می‌تواند به بهبود تعداد بسیاری از مولفه‌های این بیماری و کند شدن روال پیشرفت آن پشتیبانی کند.
در کنار این تغییرات، کنترل دقیق سختی خون، قند و چربی خون به افت خطر ابراز عوارض جدی پشتیبانی کرده و در مواردی که اصلاح سبک زندگی کافی نباشد، منفعت گیری از دارو برای سندروم متابولیک اهمیت بسیاری دارد.
تحول سبک زندگی
اصلاح سبک زندگی به گفتن پایه و ستون درمان این سندروم شناخته می‌بشود. افت وزن به اختصاصی افت چربی شکمی می‌تواند علتبهبود حساسیت به انسولین، افت سختی خون و چربی خون بالا بشود.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که حتی افت ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن تاثییر قابل توجهی بر کنترل علائم این سندروم خواهد داشت. علاوه‌بر این، مراعات سبک زندگی سالم جهت افت التهابات مزمن و بهبود کارکرد عروق خونی هم می‌بشود.
تغذیه سالم و رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی سالم نقش کلیدی در مدیریت این اختلال دارد. مراعات رژیمی سرشار از سبزیجات تازه، میوه‌ها، غلات کامل و منبع های پروتئین کم‌چرب همانند ماهی و مرغ بدون پوست برای سلامت بدن سودمند است. محدود کردن مصرف قندهای ساده، چربی‌های اشباع و ترانس و افت نمک در رژیم غذایی علتکاهش قند خون، تری‌گلیسیرید و سختی خون می‌بشود.
مصرف چربی‌های سودمند همانند اسیدهای چرب امگا۳ که در ماهی‌های چرب و مغزها یافت خواهد شد هم به افت التهاب و بهبود کارکرد متابولیک پشتیبانی می‌کنند. با مطالعه نوشته رژیم غذایی برای مقاومت به انسولین، اطلاعات بیشتری درمورد این رژیم کسب کنید.
فعالیت بدنی منظم
ورزش منظم به اختصاصی فعالیت‌های هوازی همانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری و شنا به زمان حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته نقش مهمی در بهبود مقاومت به انسولین و افت چربی احشایی دارد. فعالیت بدنی منظم در کنار سوزاندن کالری و افت وزن در بهبود کارکرد قلب و عروق، افت سختی خون و افت چربی خون هم نقش دارد.
این چنین ورزش می‌تواند با افت سطح هورمون‌های استرس و افزایش ترشح اندورفین جهت کنترل استرس و بهبود کیفیت خواب بشود.
ترک سیگار و کنترل استرس
سیگار کشیدن یکی از عوامل تشکیل التهاب و صدمه به سیستم قلبی-عروقی است که روال پیشرفت اختلالات متابولیک را تشدید می‌کند. ترک سیگار می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر ابراز بیماری‌های قلبی-عروقی را افت دهد. از نظر دیگر، استرس مزمن با افزایش ترشح هورمون کورتیزول علتافزایش مقاومت به انسولین، تجمع چربی شکمی و اختلال در تنظیم قند و چربی خون می‌بشود. برای مدیریت استرس می‌توانید از راه حلهایی همانند مدیتیشن، یوگا، نفس عمیق و مشاوره پشتیبانی بگیرید.
داروهای تنظیم‌کننده سختی، قند و چربی (در صورت لزوم)
در مواردی که تحول سبک زندگی به تنهایی در کنترل علائم بیماری موثر نباشد، پزشک امکان پذیر از داروهای کمکی برای درمان منفعت گیری کند. داروهای ضد سختی خون به کنترل سختی خون پشتیبانی می‌کنند، داروهای کاهنده چربی همانند استاتین‌ها برای افت کلسترول LDL و تری‌گلیسیریدها منفعت گیری خواهد شد و داروهای کنترل‌کننده قند همانند متفورمین می‌توانند مقاومت به انسولین را بهبود دهند.
مصرف داروها باید زیر نظر پزشک متخصص و همراه با پیگیری منظم باشد تا اثربخشی و عوارض احتمالی آن‌ها مدیریت بشود.
رژیم غذایی سندروم متابولیک
رژیم غذایی، نقش محوری و تعیین‌کننده‌ای در کنترل و مدیریت سندروم متابولیک دارد. انتخاب هوشمندانه مواد مغذی در کنار افت التهاب، سختی خون و چربی‌های خون به کند شدن روال پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار پشتیبانی می‌کند. یک رژیم غذایی مناسب باید ترکیبی از مواد مغذی سودمند باشد که به نگه داری اعتدال متابولیک، بهبود حساسیت به انسولین و افت بار التهابی بدن پشتیبانی می‌کند. در ادامه به لیست انواع غذاهای سودمند، غذاهای محدود شونده و مکمل‌های موثر اشاره کرده‌ایم.
چه غذاهایی سودمند می باشند؟
غذاهای زیر برای شرایطی همچون اختلالات متابولیکی سودمند می باشند:
- سبزیجات تازه و خام؛ سرشار از فیبر، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها بوده که به افت التهاب مزمن و بهبود کارکرد سیستم ایمنی پشتیبانی می‌کنند.
- غلات سبوس‌دار و حبوبات؛ در افت جذب قند و چربی و کنترل بهتر قند خون و چربی پلاسما نقش داشته و برای بهبود کارکرد روده و افت کلسترول هم موثر می باشند.
- روغن زیتون، ماهی‌های چرب و مغزها؛ با تاثییر ضدالتهابی خود، جهت افت تری‌گلیسیرید و چربی خون خواهد شد.
- پروتئین‌های بدون چربی همانند ماهی و مرغ بدون پوست؛ علاوه‌بر پشتیبانی به نگه داری توده عضلانی، حس سیری طویل‌تری تشکیل می‌کنند و در کنترل وزن نقش مهمی دارند.
چه غذاهایی باید محدود شوند؟
مصرف قندهای ساده و نان‌های سفید، که به شدت علتافزایش قند خون خواهد شد، باید به حداقل برسند، چون این مواد غذایی می‌توانند علتتشدید مقاومت به انسولین و نوسانات شدید گلوکز خون شوند.
فست‌فودها و نوشابه‌ها سرشار از قندهای افزودنی، چربی‌های اشباع و ترانس می باشند و به‌طور مستقیم در افزایش چربی‌های زیان اور، التهاب و افزایش وزن نقش دارند. این چنین چربی‌های اشباع‌شده همانند کره پرچرب و روغن جامد، با افزایش کلسترول LDL و اختلال در کارکرد عروق، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش خواهند داد و نباید به مقدار زیاد مصرف شوند.
مکمل‌های سودمند
برخی مکمل‌ها در کنترل سندروم متابولیک اثرات مثبتی دارند:
- امگا۳؛ افت سطح تری‌گلیسیرید و به علت خواص ضدالتهابی خود
- منیزیم؛ نقش حیاتی در تنظیم سختی خون و کنترل قند خون
- ویتامین D؛ بهبود جواب انسولینی و افت ریسک بیماری‌های مرتبط با اختلالات متابولیک به علت تاثییر بر کارکرد سیستم ایمنی و افت التهاب
مثالای از رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان به سندروم متابولیسم
در ادامه، مثالای از رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سندرم متابولیک در یک روز را به همراه توضیحات را آورده‌ایم:
| وعده غذایی | مواد غذایی پیشنهادی | نکات مهم |
|---|---|---|
| صبحانه | جو دوسر با شیر کم‌چرب، گردو یا بادام، میوه تازه | فیبر بالا، چربی سالم و آنتی‌اکسیدان‌ها |
| بین‌وعده صبح | میوه خشک بدون شکر یا موز کوچک | فراهم انرژی بدون افزایش ناگهانی قند خون |
| ناهار | سالاد سبزیجات تازه با روغن زیتون، مرغ یا ماهی، برنج قهوه‌ای یا نان سبوس‌دار | کنترل قند و چربی، پروتئین با کیفیت |
| بین‌وعده عصر | ماست کم‌چرب با دارچین یا بادام | پشتیبانی به هضم و تنظیم قند خون |
| شام | سوپ سبزیجات یا خوراک سبزیجات، حبوبات یا پروتئین کم‌چرب، نان سبوس‌دار یا سیب‌زمینی پخته | افت کالری، افزایش فیبر و پروتئین |
مسئله! این رژیم با پافشاری بر مصرف غذاهای کم‌چرب، سرشار از فیبر، و پروتئین‌های سالم طراحی شده است. جو دوسر و برنج قهوه‌ای به کنترل قند خون پشتیبانی می‌کنند، و مصرف چربی‌های سالم همانند گردو، بادام و روغن زیتون علتبهبود سطح کلسترول می‌بشود. سبزیجات تازه فیبر و ویتامین‌های مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند و مصرف پروتئین‌های کم‌چرب همانند مرغ، ماهی و حبوبات به نگه داری عضله و کنترل وزن پشتیبانی می‌کند.
از نظر دیگر، محدود کردن قندهای ساده، نمک و غذاهای فرآوری‌شده به افت سختی خون و التهاب در بدن پشتیبانی می‌کند. نوشیدن آب کافی و فعالیت بدنی منظم مکمل این رژیم برای مدیریت بهتر سندرم متابولیک است.
چطور از سندروم متابولیک پیشگیری کنیم؟
انجام چکاپ‌های دوره‌ای و پیگیری دقیق نتایج آزمایش‌ها به شناسایی زودهنگام هرگونه اختلال پشتیبانی می‌کند. دقت به نکات ساده زیر می‌تواند سلامت متابولیک بدن را نگه داری و از پیامدهای جدی و خطرناک این بیماری پیشگیری کند.
- چکاپ دوره‌ای و بازدید آزمایش‌ها برای قند، چربی و سختی خون
- افت وزن و نگه داری آن با رژیم اصولی
- برنامه تغذیه و ورزش در زندگی روزمره همانند پیاده‌روی زیاد تر
- کنترل سختی خون و چربی خون از طریق رژیم یا دارو در صورت نیاز
- خواب کافی و کنترل استرس برای نگه داری هورمون‌های متابولیک در اعتدال
سندروم متابولیک؛ قاتلی خاموش که باید جدی گرفته بشود
سندروم متابولیک با ترکیبی از اختلالات متابولیکی همانند سختی خون بالا، قند خون نامتعادل، چربی‌های ناسالم و چاقی شکمی به گفتن قاتل خاموش شناخته می‌بشود که سلامت میلیون‌ها نفر در جهان را تهدید می‌کند. این بیماری پیچیده ناشی از تعامل عوامل ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم و شرایط عرصه‌ای است و در صورت عدم کنترل، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و مشکلات کبدی را به شدت افزایش می‌دهد.
با اصلاح سبک زندگی، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و در صورت نیاز درمان دارویی، می‌توان این تهدید را مهار کرد. آگاهی‌رسانی گسترده و پیشگیری به موقع، کلید مقابله با این چالش سلامت جهانی است. برای مشاوره با دکتر غدد در این مورد، داخل سایت دکتردکتر شده و نوبت خود را ثبت کنید.
منبع های:
سوالات متداول
چون این بیماری در اکثر اوقات بدون علائم آشکار پیشرفت می‌کند و امکان پذیر سال‌ها بدون تشخیص بماند تا این که علتبیماری‌های جدی بشود.
بله، با تحول سبک زندگی، رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی و در صورت نیاز دارو، می‌توان آن را کنترل و حتی رفع کرد.
افزایش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت نوع ۲، کبد چرب و نارسایی کلیه از عوارض این سندروم می باشند.
بهترین رژیم برای این بیماری، رژیمی غنی از سبزیجات، فیبر، چربی‌های سودمند و پروتئین بدون چربی و محدود کردن قند، نان سفید و غذاهای فرآوری‌شده است.
این اختلال به مجموعه‌ای از عوامل خطرزا همانند وزن پایین زمان تولد و رشد نامناسب داخل رحمی در نوزاد حرف های می‌بشود که می‌تواند گمان ابتلا به بیماری‌های مزمن همانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی را در آینده افزایش دهد.
اختلال متابولیک، پیش‌عرصه‌ای برای دیابت نوع ۲ محسوب می‌بشود، اما همه افراد مبتلا به این سندروم لزوما دیابت ندارند. دیابت تنها به قند خون مرتبط می‌بشود، اما سندروم متابولیک ترکیبی از سختی، چربی، قند و چربی شکمی است.
برچسب‌ها:
دسته بندی مقالات
[ad_2]
