اهمال کاری در کودکان چه نشانه‌ها و درمانی دارد؟_رنگو

اهمال ‌کاری در کودکان یکی از چالش‌های رفتاری رایج است که تعداد بسیاری از والدین و معلمان با آن مواجه خواهد شد. هنگامی کودکی انجام کارهای گوناگون همانند تکالیف مدرسه، جمع‌کردن اسباب‌بازی‌ها یا حتی کارهای ساده روزمره را مدام به تعویق می‌اندازد، در واقع نشانه‌ای از اهمال ‌کاری را ابراز می‌دهد. این حرکت فقط به معنی تنبلی نیست؛ بلکه ریشه در عوامل روان‌شناختی، محیطی و بعضی اوقات آموزشی دارد. شناخت دقیق این اتفاق به والدین پشتیبانی می‌کند تا بهتر فهمید شوند چرا کودکشان ماموریت های خود را عقب می‌اندازد و چطور می‌توانند او را برای تسلط بر این عادت همراهی کنند. فهمیدن درست قضیه و عکس العمل آگاهانه، می‌تواند مسیر رشد تحصیلی و شخصی کودک را هموارتر کرده و از شکل‌گیری مشکلات عمیق‌تر در آینده جلوگیری کند.

پیش از این درمورد انواع اهمال‌کاری و دلایل اهمال‌کاری در نوجوانان سخن بگویید کرده بودیم. در این مقاله به‌صورت کامل درمورد اهمال کاری در کودکان و راه‌های مقابله با آن سخن بگویید کرده‌ایم. اگر فرزند شما هم با این اختلال دست‌وپنجه نرم می‌کند، تا انتهای این نوشته همراه ما باشید.

اهمال کاری در کودکان چیست؟

اهمال ‌کاری در کودکان، به تعویق انداختن آگاهانه یا ناخودآگاه انجام ماموریت های و مسئولیت‌ها است، حتی وقتی که کودک می‌داند انجام آن کار برایش الزامی است. همان گونه که گفتیم، این حرکت طبق معمولً در قالب عقب انداختن تکالیف درسی، مرتب کردن وسایل شخصی یا انجام ماموریت های ساده خانگی ابراز اشکار می‌کند. برخلاف فکر رایج، اهمال ‌کاری همیشه به معنی تنبلی یا بی‌مسئولیتی کودک نیست، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تر همانند اضطراب، هراس از ناکامی، کمال‌گرایی یا حتی ناتوانی در مدیریت زمان باشد.

کودکانی که دچار اهمال ‌کاری می باشند، زیاد تر کارهای ساده را بی‌علت پیچیده می‌کنند و اغاز فعالیت برایشان دشوارتر از ادامه آن است. برای مثال، امکان پذیر ساعت‌ها زمان خود را صرف بازی یا فعالیت‌های کم‌اهمیت کنند، اما هنگامی نوبت به انجام تکالیف مدرسه می‌رسد، انجام آن را به روز سپس یا لحظات پایانی می‌اندازند. این روال به‌مرور زمان علتایجاد استرس، حس گناه و افت اعتمادبه‌نفس در کودک می‌بشود.

از نظر روان‌شناسان، اهمال ‌کاری در کودکان نوعی چرخه معیوب است. کودکی که کار او را عقب می‌اندازد، با سختی و اضطراب بیشتری مواجه می‌بشود و همین اضطراب مجدد او را به تعویق انداختن زیاد تر هدایت می‌کند. اگر این چرخه به‌موقع شناسایی و مدیریت نشود، در آینده به عادتی پایدار تبدیل شده و می‌تواند در ابعاد تحصیلی، اجتماعی و حتی شغلی کودک اثرات منفی بر جای بگذارد. به این علت، شناخت درست معنی اهمال ‌کاری و اختلاف آن از رفتارهایی همانند بی‌علاقگی یا بی‌انگیزگی، اولین مرحله برای روبه رو صحیح با این مشکل است.

نشانه‌های اهمال کاری در کودکان

اهمال ‌کاری در کودکان، رفتاری است که به‌صورت مداوم و در جنبه‌های گوناگون زندگی آن‌ها دیده می‌بشود. این حرکت فقطً یک تنبلی گذرا یا بی‌حوصلگی ساده نیست؛ بلکه الگوی تکرارشونده‌ای است که می‌تواند بر رشد تحصیلی، اعتمادبه‌نفس و حتی روابط اجتماعی کودک تأثیر بگذارد. شناخت این نشانه‌ها اهمیت بسیاری دارد، چون والدین و معلمان فقط وقتی می‌توانند به کودک پشتیبانی کنند که فهمید وجود این مشکل و ابعاد آن شوند. با اهمیت ترین نشانه‌های اهمال ‌کاری در کودکان شامل موارد زیر می باشند:

۱. به‌تعویق انداختن مداوم اغاز کارها

کودکان اهمال‌ کار، زیاد تر برای اغاز ماموریت های ساده زمان بسیاری تلف می‌کنند. برای مثالً امکان پذیر چندین دفعه پشت میز درس بنشینند اما نوشتن اولین جمله را به تأخیر بیندازند. آن‌ها اغاز کار را دشوارتر از ادامه دادن می‌دانند و همین علتمی‌بشود تعداد بسیاری از فعالیت‌ها را به لحظات پایانی یا حتی روز سپس محول کنند.

۲. پرداختن به کارهای بی‌اهمیت به‌جای ماموریت های مهم

هنگامی زمان انجام تکالیف درسی فرا می‌رسد، کودک به‌جای نوشتن مشق، اغاز به مرتب‌کردن کشوی مدادها، نقاشی کردن یا حتی تماشای تلویزیون می‌کند. این حرکت، نوعی مکانیزم فرار است؛ یعنی ذهن او به‌طور ناخودآگاه به سمت کارهای کم‌اهمیت‌تر می‌رود تا اضطراب انجام ماموریت مهم را افت دهد.

۳. بهانه‌جویی‌های پی‌درپی

کودکانی که اهمال ‌کاری می‌کنند، طبق معمولً دایره‌ای از بهانه‌ها را دارند همانند: «حوصله ندارم»، «باید الان استراحت کنم»، «نور چراغ خوب نیست» یا «دفترم خط‌خطی شده». این بهانه‌ها درواقع سپری برای فرار از اغاز کار محسوب شده و با گذشت زمان به عادتی پایدار تبدیل خواهد شد.

۴. مدیریت ضعیف زمان

یکی دیگر از نشانه‌های پررنگ اهمال ‌کاری، ناتوانی در تقسیم درست زمان است. کودک امکان پذیر ساعت‌ها سرگرم بازی‌های ویدیویی یا فعالیت‌های سرگرم‌کننده بشود و هنگامی به تکالیفش فکر کند، دیگر زمان کافی باقی نمانده باشد. این بی‌نظمی به‌مرور علتایجاد استرس و سختی روانی می‌بشود، چون او در لحظات پایانی ناچار است کارها را سریع و بی‌کیفیت انجام دهد.

۵. کمال‌گرایی افراطی و هراس از ناکامی

برخی از کودکان اهمال ‌کار، از نتیجه کار می‌ترسند. آن‌ها فکر می‌کنند باید همه چیز کامل و بدون نقص انجام بشود و اگر این چنین نباشد ناکامی خورده‌اند. همین ذهنیت علتمی‌بشود اغاز فعالیت را مدام عقب بیندازند. این کودکان زیاد تر قبل از اغاز، خودشان را تحت سختی قرار خواهند داد و فکر می‌کنند قادر به رسیدن به استانداردهای بالا نیستند.

۶. عکس العمل‌های اضطرابی زمان نزدیک شدن به موعد کارها

هنگامی زمان تحویل تکالیف یا انجام ماموریت های خانگی نزدیک می‌بشود، کودک دچار اضطراب و تنش خواهد شد. این اضطراب امکان پذیر در قالب دل‌درد، سردرد، بی‌قراری یا حتی پرخاشگری ابراز اشکار کند. گفتنی است که سختی روانی ناشی از اهمال ‌کاری طبق معمولً درست در لحظات پایانی به اوج می‌رسد.

۷. کم شدن تحصیلی و ضعف در انجام ماموریت های روزمره

در نهایت، تأخیرهای مداوم و استرس ناشی از اهمال ‌کاری به کارکرد تحصیلی و زندگی روزمره کودک صدمه می‌زند. نمرات کم، فراموش کردن ماموریت های ساده همانند جمع کردن وسایل و یا بی‌نظمی در کارهای کوچک روزانه از جمله پیامدهای این چرخه می باشند. این کم شدن کارکرد می‌تواند به افت اعتمادبه‌نفس و حس ناکارآمدی در کودک منجر بشود.

علت‌های ابراز اهمال کاری در کودکان

اهمال ‌کاری در کودکان، فقط عادتی ساده نیست؛ بلکه نتیجه‌ی مجموعه‌ای از عوامل روان‌شناختی، محیطی و حتی تربیتی است. برای فهمیدن بهتر این حرکت باید ریشه‌های آن را شناسایی کنیم، چون هر کودک امکان پذیر به دلایلی متفاوت دچار اهمال ‌کاری بشود. فهمیدن علل ابراز این مشکل به والدین و مربیان پشتیبانی می‌کند تا بتوانند با راهکارهای درست، کودک را در مسیر اصلاح این حرکت هدایت کنند. با اهمیت ترین علت‌های اهمال ‌کاری در کودکان عبارت‌اند از:

۱. اضطراب و هراس از ناکامی

تعداد بسیاری از کودکان به علت هراس از نتیجه نامطلوب، ماموریت های خود را به تعویق می‌اندازند. آن‌ها دلواپس می باشند که نتوانند تکالیفشان را به‌خوبی انجام بدهند و همین هراس، مانع اغاز کار می‌بشود. این کودکان طبق معمولً پیش از اغاز فعالیت، خود را ناکامی‌خورده فکر می‌کنند.

۲. کمال‌گرایی افراطی

کودکانی که استانداردهای زیاد بسیاری برای خود تعیین می‌کنند، زیاد تر در اغاز فعالیت‌ها دچار مشکل خواهد شد. آن‌ها فکر می‌کنند اگر نتیجه عالی نباشد، قیمت تلاش را ندارد. همین ذهنیت علتمی‌بشود کارها را به تعویق بیندازند و فقط در شرایطی اغاز کنند که یقین باشند می‌توانند بهترین کارکرد را اراعه دهند.

۳. فقدان توانایی‌های مدیریت زمان

کودکان به‌طور طبیعی تا این مدت توانایی کامل برای برنامه‌ریزی و تقسیم زمان را ندارند. هنگامی توانایی مدیریت زمان در آن‌ها تحکیم نشود، ماموریت های خود را به‌سادگی به تعویق می‌افتد. کودک امکان پذیر ساعت‌ها سرگرم بازی بشود و در لحظات پایانی به یاد تکالیف خود بیفتد.

۴. فشارهای محیطی و آموزشی

سیستم‌های آموزشی سخت‌گیرانه یا حجم زیاد تکالیف نیز می‌توانند عواملی برای اهمال ‌کاری در کودکان باشند. هنگامی کودک حس می‌کند ماموریت های بیشتر از توان اوست، ذهنش به‌طور ناخودآگاه از انجام آن‌ها فاصله می‌گیرد. این نوع اهمال ‌کاری زیاد تر ناشی از حس ناتوانی و سختی روانی است.

۵. بی‌علاقگی به نوشته یا فعالیت

کودکانی که انگیزه‌ای برای انجام کار ندارند، طبق معمولً آن را به تعویق می‌اندازند. برای مثال، اگر درسی برایشان دلنشین نباشد یا قیمت انجام ماموریت را فهمیدن نکنند، اهمال ‌کاری زیاد تر خودش را مشخص می کند. نبوده است ربط عاطفی یا معنایی با ماموریت، یکی از عوامل مهم در ابراز این حرکت است.

۶. پرورش و الگوهای رفتاری والدین

کودکان، تعداد بسیاری از عادت‌هایشان را از والدین می‌آموزند. اگر والدین خودشان وظایفشان را به تعویق بیندازند یا در مدیریت کارها بی‌نظم باشند، کودک هم ناخودآگاه این الگو را تکرار می‌کند. به همین علت باید بگوییم محیط خانواده تأثیر مستقیمی در شکل‌گیری یا تشدید اهمال ‌کاری دارد.

۷. مشکلات دقت و تمرکز

برخی کودکان به علت اختلالات دقت همانند ADHD (اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی) یا ضعف در توانایی‌های اجرایی ذهن، نمی توانند به‌خوبی روی ماموریت های خود تمرکز کنند. این کودکان طبق معمولً به‌جای اغاز و ادامه فعالیت، مدام حواسشان پرت می‌بشود و همین نوشته علتاهمال ‌کاری در آن‌ها می‌بشود.

۸. افتاعتمادبه‌نفس

کودکی که به توانمندیهای خود باور ندارد، امکان پذیر از انجام ماموریت های طفره برود. او فکر می‌کند نتیجه کار او مورد قیمت نیست یا دیگران کارکرد او را ضعیف خواهند دید. این افتاعتمادبه‌نفس به‌مرور عادت تعلل را در او تحکیم می‌کند.

راه‌های درمان اهمال کاری در کودکان

شناخت نشانه‌ها و علت‌های اهمال ‌کاری در کودکان فقط نیمی از مسیر است؛ قسمت مهم‌تر، یافتن راهکارهای عملی برای پشتیبانی به آن‌ها است. درمان اهمال ‌کاری در کودکان نیازمند صبر، دقت و منفعت گیری از راه حلهای روان‌شناختی و تربیتی است. هیچ راه‌حل یکسانی برای همه کودکان وجود ندارد، اما مجموعه‌ای از رویکردها می‌تواند در اصلاح این حرکت مؤثر باشد. با اهمیت ترین و کاربردی‌ترین راه‌های درمان اهمال ‌کاری شامل موارد زیر می باشند:

۱. تقسیم ماموریت های به قسمت‌های کوچک‌تر

کودکان طبق معمولً هنگامی با کارهای بزرگ یا تکالیف طویل مواجه خواهد شد، حس ناتوانی می‌کنند و همین عامل، اهمال کاری را افزایش می‌دهد. والدین می‌توانند با تقسیم ماموریت های به قسمت‌های کوچک و قابل انجام، بار ذهنی کودک را افت دهند. برای مثال، به‌جای این که بگویند «همه مشقت را بنویس»، می‌توانند بگویند «الان فقط یک صفحه را کامل کن».

۲. تشکیل محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی

تعداد بسیاری از کودکان به علت محیط شلوغ یا پر از عوامل حواس‌پرتی همانند تلویزیون و موبایل، نمی توانند کارهایشان را به‌موقع اغاز کنند. تعلق فضایی آرام و اشکار برای انجام تکالیف، تمرکز آن‌ها را افزایش می‌دهد و اهمال کاری در کودک را کم‌تر می‌کند.

۳. آموزش مدیریت زمان و منفعت گیری از برنامه روزانه

کودک باید یاد بگیرد که چطور زمان خود را تقسیم کند. منفعت گیری از جدول برنامه‌ریزی یا تایمر برای انجام ماموریت های می‌تواند پشتیبانی‌کننده باشد. هنگامی کودک ببیند که با مراعات زمان‌بندی می‌تواند کارها را سریع تر همه کند، انگیزه بیشتری برای اغاز کار خواهد داشت.

۴. تشویق و پاداش‌دهی مناسب

پاداش‌های کوچک همانند تعریف، برچسب‌های تشویقی یا انجام بازی‌های مختصر بعد از انجام کار، می‌تواند انگیزه کودک را برای انجام کار افزایش دهد. این روش به‌اختصاصی برای کودکان کم‌سن زیاد مؤثر است، چون آن‌ها به تشویق‌های سریع عکس العمل مثبت نشان خواهند داد.

۵. افت سختی و انتظارات بیشتر از حد

یکی از عوامل مهم اهمال ‌کاری در کودکان، کمال‌گرایی و هراس از ناکامی است. والدین باید سطح انتظارات خود را منطقی و مشابه با توان کودک تنظیم کنند. پافشاری بیشتر از حد بر نتیجه‌ی کامل، کودک را به سمت تعلل زیاد تر سوق می‌دهد. برای از بین بردن این مشکل به‌جای پافشاری بر نتیجه‌ی عالی، باید بر تلاش و پیشرفت تمرکز کرد.

۶. آموزش توانایی حل قضیه و تسلط بر اضطراب

برخی کودکان به علت اضطراب، از اغاز کارها فرار می‌کنند. پشتیبانی به آن‌ها برای شناسایی احساساتشان و آموزش راه حلهای آرام‌سازی (همانند تنفس عمیق یا استراحت مختصر) می‌تواند استرس را افت دهد. این چنین تمرین توانایی‌های حل قضیه به آن‌ها اعتمادبه‌نفس بیشتری برای انجام کار می‌دهد.

۷. الگوسازی مثبت از سوی والدین

کودکان حرکت والدین را پیروی می‌کنند. اگر والدین، خودشان ماموریت های را به‌موقع انجام داده و مسئولیت‌پذیری را نشان دهند، کودک نیز این حرکت را یاد می‌گیرد. نمایش عملی عادات مثبت از سوی والدین، زیاد مؤثرتر از پیشنهاد‌های کلامی است.

۸. همکاری با معلمان و مشاوران

در برخی موارد، اهمال ‌کاری ریشه در مشکلات تحصیلی یا اختلالات دقت دارد. در این شرایط، مشورت با معلم یا روان‌شناس کودک الزامی است. همکاری خانه و مدرسه می‌تواند راهکارهای مؤثرتری برای پشتیبانی به کودک فراهم کند.

آینده‌ای درخشان با تسلط بر اهمال کاری در کودکان

اهمال ‌کاری در کودکان رفتاری است که اگر به‌موقع شناسایی و اصلاح نشود می‌تواند بر تحصیل، اعتمادبه‌نفس و آینده‌ی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. این حرکت فقط ناشی از تنبلی نیست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل همانند اضطراب، کمال‌گرایی، سختی محیطی و ضعف در مدیریت زمان در شکل‌گیری که در این مقاله به‌آن‌ها اشاره کردیم، در ابراز آن نقش دارند. والدین و مربیان با شناخت دقیق نشانه‌ها و علت‌ها می‌توانند به‌جای سرزنش یا تنبیه، راهکارهای کاربردی برای درمان به کار گیرند. در نهایت، حمایتعاطفی و صبوری والدین با اهمیت ترین عامل در پشتیبانی به کودک برای تسلط بر این چرخه معیوب است. هر قدم کوچکی که کودک در مسیر مسئولیت‌پذیری و افت تعلل برمی‌دارد، در واقع اندوخته‌ای بزرگ برای رشد شخصیتی و پیروزی او در آینده خواهد می بود.

با اهمیت ترین و سخت‌ترین ماموریت پدران و مادران پرورش فرزند است

پرورش کودکان شاد و سالم امروز، و انسان‌های موفق فردا