شاخص فرابنفش چیست و چه وقتی این اشعه خطرناک می‌بشود؟_رنگو

شاخص فرابنفش یا همان شاخص یو وی زیاد تر در گزارش‌های هواشناسی به منظور نشان دادن مقدار خطر نور خورشید برای پوست و چشم‌ها منفعت گیری می‌بشود. 

آگاهی از این شاخص به ما پشتیبانی می‌کند تا از شدت اشعه UV در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون خبر اشکار کنیم و عمل های ملزوم برای محافظت از خود را انجام دهیم. در این نوشته از مجله دکتردکتر با انواع اشعه فرابنفش، سطوح گوناگون شاخص یو وی و این چنین راه حلهای محافظت از خود در برابر این اشعه آشنا می‌شوید.

در انتها اگر سوالی در این مورد دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب خواهد داد.

اشعه UV چیست و از کجا می‌آید؟

اشعه فرابنفش (UV) نوعی تابش الکترومغناطیسی است که طول موجی مختصر‌تر از نور مرئی اما بلندتر از اشعه ایکس دارد. این اشعه بخشی از طیف الکترومغناطیسی است که طول موج آن در محدوده ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر قرار دارد. انرژی بالای این اشعه جهت می‌بشود تا با مولکول‌های زیستی همانند DNA و پروتئین‌ها عکس العمل نشان دهد و تغییراتی در ساختار آن‌ها تشکیل کند. به همین علت قرار گرفتن طویل‌زمان در معرض آن می‌تواند به پوست و چشم‌ها صدمه رساند.

یقیناً این اشعه در کنار مضراتی که دارد، دارای فوایدی نیز هست. بر پایه مقاله‌ای انتشار شده در وب‌سایت رسمی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA):

قرار گرفتن در معرض اشعه UVB نور خورشید به پوست پشتیبانی می‌کند تا نوعی ویتامین D (ویتامین D3) تشکیل کند که یقیناً جذب آن به عوامل مختلفی همانند مقدار ویتامین D در رژیم غذایی، رنگ پوست، منفعت گیری از کرم ضد آفتاب، لباس، محل زندگی، زمان روز و زمان سال بستگی دارد.

اشعه فرابنفش به ‌طور طبیعی و مصنوعی تشکیل می‌بشود که در ادامه این قسمت به منبع های مهم آن اشاره شده است:

خورشید، منشا طبیعی اشعه یو وی

منبع مهم اشعه فرابنفش در همه دنیا خورشید است. نزدیک به ۱۰ درصد از انرژی انتشار شده توسط خورشید به ‌صورت اشعه UV به زمین می‌رسد. لایه اوزون در جو زمین، قسمت بسیاری از این اشعه را جذب می‌کند، اما هم چنان بخشی از آن به سطح زمین می‌رسد. شدت اشعه فرابنفش خورشید در ایران به عوامل مختلفی همانند زاویه تابش خورشید، ارتفاع از سطح دریا و شرایط جوی بستگی دارد.

منشا مصنوعی

علاوه‌بر خورشید، این اشعه از منبع های مصنوعی مختلفی نیز تشکیل می‌بشود که در ادامه به با اهمیت ترین آن‌ها اشاره شده است:

• سولاریوم: تجهیزات برنزه‌کننده پوست از اشعه UV (عمدتا UVA) برای تحول رنگ پوست منفعت گیری می‌کنند. منفعت گیری بیش‌ازحد از سولاریوم می‌تواند خطر ابتلا به بیماری های پوستی همانند آفتاب‌سوختگی را افزایش دهد.
• لامپ‌های UV: این لامپ‌ها در صنایع گوناگون همانند ضدعفونی، چاپ و حتی در صنعت زیبایی ناخن منفعت گیری خواهد شد.
• جوشکاری: در جوشکاری از اشعه UV شدید منفعت گیری می‌بشود که در صورت منفعت گیری بدون محافظ می‌تواند به چشم‌ها و پوست صدمه جدی رساند.

انواع اشعه UV

اشعه فرابنفش به سه دسته مهم UVA، UVB و UVC تقسیم می‌بشود. هر کدام از این اشعه‌ها ویژگی‌ها، طول موج و خطرات خاص خود را دارند. در ادامه، به این سه نوع اشعه پرداخته‌ایم:

اشعه UVA

طول موج این اشعه بین ۳۱۵ تا ۴۰۰ نانومتر است. اشعه UVA طویل‌ترین طول موج را در بین اشعه‌های UV دارد و می‌تواند به لایه‌های عمیق‌تر پوست (درم) نفوذ کند. این اشعه نزدیک به ۹۵ درصد از اشعه فرابنفش را راه اندازی می‌دهد. اشعه UVA مسئول پیری زودرس پوست، تشکیل چین‌وچروک و لک‌های پوستی است. 

این اشعه می‌تواند به DNA سلول‌های پوست صدمه رساند و خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد. UVA حتی در روزهای ابری و از پشت شیشه نیز به پوست می‌رسد.

اشعه UVB

طول موج این اشعه بین ۲۸۰ تا ۳۱۵ نانومتر است. اشعه UVB طول موج مختصر‌تری دارد و زیاد تر در لایه‌های سطحی پوست (اپیدرم) جذب می‌بشود. این اشعه در تابستان و در ساعات میانی روز شدیدتر است.

اشعه UVB عامل مهم آفتاب سوختگی و صدمه مستقیم به DNA پوست است. این اشعه بیشترین خطر را برای ابتلا به سرطان پوست به‌اختصاصی ملانوما دارد. به‌علاوه UVB می‌تواند به چشم‌ها صدمه رساند و علتبیماری‌هایی همانند آب‌مروارید بشود.

اشعه UVC

طول موج این اشعه بین ۱۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر است. اشعه UVC مختصر‌ترین طول موج و بیشترین انرژی را دارد. اشعه UVC زیاد خطرناک است و می‌تواند به شدت به سلول‌های زنده صدمه رساند. با این ‌حال، به علت جذب کامل توسط لایه اوزون تهدید کمتری برای انسان محسوب می‌بشود.

شاخص فرابنفش چیست؟

شاخص فرابنفش (UV) معیاری است که توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) و سازمان‌های هواشناسی برای نشان دادن شدت اشعه فرابنفش خورشید در یک منطقه خاص در طول روز منفعت گیری می‌بشود. این شاخص به طور عددی از ۰ تا ۱۱ یا زیاد تر گزارش می‌بشود و به افراد پشتیبانی می‌کند تا مقدار خطر قرار گرفتن در معرض UV را برسی کنند. 

شاخص یو وی در هواشناسی طبق معمول در گزارش‌های روزانه اظهار می‌بشود، برای مثال شاخص UV امروز در تهران می‌تواند به شما بگوید که در طول روز چه عمل های محافظتی ملزوم است. در ادامه سطوح گوناگون این شاخص را بازدید می‌کنیم.

شاخص یو وی پایین یا سبز (۰-۲)

شدت اشعه در این شاخص زیاد کم است و خطر مقداری برای پوست و چشم دارد. طول موج غالب این شاخص زیاد تر UVA با مقدار مقداری UVB است. برای محافظت از این اشعه نیازی به عمل های محافظتی خاص نیست، اما منفعت گیری از عینک آفتابی و کرم ضدآفتاب سبک پیشنهاد می‌بشود.

شاخص فرابنفش متوسط (۳-۵)

شدت اشعه در این شاخص متوسط است و خطر صدمه به پوست و چشم‌ها در صورت قرار گرفتن طویل‌زمان وجود دارد. طول موج غالب این شاخص ترکیبی از UVA و UVB است. برای جلوگیری از صدمه باید از بهترین ضدآفتاب های ایرانی یا خارجی با SPF 30 و کلاه لبه‌دار منفعت گیری کنید و در صورت امکان در سایه قرار بگیرید.

شاخص فرابنفش بالا (۶-۷)

شدت اشعه در این شاخص بالا است و خطر قرمزی پوست و آفتاب‌سوختگی در کمتر از ۳۰ دقیقه وجود دارد. طول موج غالب این شاخص UVB است و خطر صدمه به DNA پوست زیاد زیاد است. از با اهمیت ترین عمل های پیشگیرانه می‌توان به منفعت گیری از ضدآفتاب با SPF ۵۰، لباس‌های پوشیده و اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر اشاره کرد.

شاخص یو وی شدید (۸-۱۰)

شدت اشعه این شاخص زیاد بالا است و خطر آفتاب‌سوختگی در کمتر از ۱۵ دقیقه و افزایش گمان بیماری‌های پوستی همانند سرطان پوست وجود دارد. طول موج غالب این شاخص UVB زیاد قوی است. برای جلوگیری از صدمه بهتر است از قرار گرفتن در معرض نور خورشید اجتناب کنید. در این حالت منفعت گیری از انواع محصولات مراقبت پوست همچون ضدآفتاب با SPF بالا، عینک UV-block و کلاه الزامی است.

شاخص فرابنفش زیاد شدید (۱۱+)

شدت اشعه در این شاخص خطرناک است و صدمه به پوست و چشم‌ها در چند دقیقه امکان پذیر. طول موج غالب این شاخص ترکیبی از UVA و UVB با شدت زیاد بالا است. برای جلوگیری از صدمه بهتر است با منفعت گیری از لباس پوشیده، ضد آفتاب قوی و ماندن در فضای بسته از خود محافظت کنید. در این حالت قرار گرفتن در معرض نور خورشید در عرض چند دقیقه مختصر نیز خطرناک است.

جدول شاخص UV

جدول زیر بر پایه استانداردهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) و سازمان هواشناسی اراعه شده و اطلاعات کاملی درمورد شاخص فرابنفش اراعه می‌دهد:

این جدول به شما پشتیبانی می‌کند تا با یک نگاه، سطح خطر شاخص یو وی را فهمیدن کنید و عمل های ملزوم را انجام دهید.

زیان های اشعه UV برای بدن انسان

قرار گرفتن در معرض اشعه نور خورشید با شاخص فرابنفش بالا می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت انسان داشته باشد. در این قسمت به بازدید زیان های این اشعه برای سلامت می‌پردازیم.

صدمه به پوست

قرار گرفتن طویل‌زمان در معرض UVB علتقرمزی، درد و التهاب پوست می‌بشود. این مشکل می‌تواند در عرض چند ساعت ظاهر شده و در موارد شدید به تاول منجر بشود. قرار گرفتن در معرض اشعه UVA و UVB امکان پذیر به DNA سلول‌های پوست صدمه رساند و خطر ابتلا به ملانوما و دیگر انواع سرطان پوست را افزایش دهد. 

در صورتی که پوست شما دچار آفتاب‌سوختگی و التهاب شده است، باید در اولین زمان از یک دکتر پوست پشتیبانی بگیرید.

تشکیل لک پوستی، چین‌وچروک، خال‌های غیرعادی

یکی دیگر از زیان های این اشعه برای پوست، نفوذ به لایه‌های عمیق پوست و تخریب کلاژن و الاستین است که علتچین‌وچروک و شل ‌شدن پوست می‌بشود. شاخص یو وی متوسط به بالا علتتولید بیش‌ازحد ملانین شده و لک‌هایی تیره روی پوست تشکیل می‌کند. 

منفعت گیری از بهترین کرم ضد لک ایرانی و خارجی به بهبود این لکه‌های پوستی پشتیبانی بسیاری می‌کند. برای داشته باشید که تحول در اندازه، شکل یا رنگ خال‌ها می‌تواند نشانه‌ای از صدمه UV باشد و باید توسط پزشک متخصص بازدید بشود.

صدمه به چشم

قرار گرفتن طویل‌زمان در معرض UVB می‌تواند علتکدر شدن عدسی چشم و ابراز آب‌مروارید بشود. از دیگر زیان های اشعه با شاخص فرابنفش متوسط به بالا برای چشم می‌توان به التهاب قرنیه یا برف‌کوری اشاره کرد. این مشکل در تاثییر انعکاس UV از سطوح برفی یا شنی رخ می‌دهد و علتدرد شدید و حساسیت به نور می‌بشود.

تضعیف سیستم ایمنی

اشعه UV می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و توانایی بدن برای مبارزه با عفونت‌ها را افت دهد. این نوشته در افرادی که پوست روشنی دارند، زیاد تر دیده می‌بشود.

خطرات جدی با سولاریوم و برنزه‌کردن با UV

منفعت گیری از سولاریوم به علت تابش متمرکز UVA و UVB زیاد خطرناک است. قرار گرفتن در معرض این دستگاه،‌ خطر ابتلا به انواع بیماری های پوستی همچون سرطان پوست را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و منفعت گیری مداوم از آن‌ها می‌تواند علتپیری زودرس و صدمه‌های غیرقابل‌جبران بشود.

حد مجاز تابش اشعه UV چه مقدار است؟

حد مجاز اشعه UV به سطح شاخص فرابنفش بستگی دارد. شاخص یو وی از ۰ تا ۱۱ یا زیاد تر متغیر است و هر سطح مقدار خطر متغیری دارد. به طور کل شاخص ۰-۲ کاملا ایمن است و نیازی به محافظت خاصی ندارد. خطر شاخص ۳-۵ در حد متوسط است و از شاخص ۶-۷ خطرناک محسوب می‌بشود. هر چه مقدار مقدار شاخص زیاد تر از ۶ باشد، مقدار خطر آن نیز زیاد تر می‌بشود.

شاخص یو وی ۱۱+ بیشترین خطر را برای سلامت دارد و در این حالت باید از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، حتی برای یک لحظه مختصر نیز اجتناب کنید. در ادامه این قسمت به جدول رنگ‌بندی شاخص UV بر پایه منبع WHO و سازمان هواشناسی اشاره شده است:

بر پایه استانداردهای WHO، شاخص UV بالای ۶ خطرناک و شاخص بالای ۸ زیاد خطرناک محسوب می‌بشود. در این سطوح، خطر آفتاب‌سوختگی و صدمه به DNA پوست به‌شدت افزایش می‌یابد.

در چه ساعات و فصل‌هایی اشعه UV خطرناک‌تر است؟

شدت اشعه فرابنفش به عوامل مختلفی همانند زمان روز، فصل، ارتفاع و نوع سطح زمین بستگی دارد. ساعات اوج تابش طبق معمول بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر است که اشعه UV به علت زاویه عمودی خورشید بیشترین شدت و بیشترین شاخص فرابنفش را دارد.

در تابستان زاویه خورشید و طول روز زیاد تر است و از همین رو اشعه UV قوت بیشتری دارد. از طرف دیگر در مناطق مرتفع به علت افت ضخامت جو، اشعه UV شدیدتر است. برف، شن سفید و آب می‌توانند تا ۸۰ درصد اشعه UV را بازتاب دهند. به همین علت در مناطق کوهستانی یا ساحلی با شن سفید، خطر شاخص یو وی زیاد تر است.

چطور از زیان های اشعه UV جلوگیری کنیم؟

برای محافظت از خود در برابر اشعه خورشید با شاخص فرابنفش شدید باید عمل های پیشگیرانه‌ای انجام دهید. در این قسمت به بهترین راهکارها برای محافظت از پوست و چشم‌ها اشاره شده است:

• منفعت گیری از ضدآفتاب با SPF مناسب: منفعت گیری از ضدآفتاب با SPF 30 یا ۵۰ (ترجیحا PA+++) برای محافظت در برابر UVA و UVB الزامی است. برای اثربخشی زیاد تر حتما ضدآفتاب را هر ۲ ساعت ۱ ‌بار تجدید کنید.
• پوشیدن لباس‌های آستین‌بلند: پوشیدن لباس‌ نخی و آستین‌بلند با بافت متراکم می‌تواند از نفوذ اشعه UV به پوست جلوگیری کند. لباس‌های رنگ روشن بازتاب بهتری دارند و گزینه بهتری برای محافظت محسوب خواهد شد.
• منفعت گیری از عینک دودی UV-block: عینک‌ آفتابی با قابلیت محافظت در برابر UV از چشم‌ها در برابر آب‌مروارید و التهاب قرنیه محافظت می‌کند.
• کلاه لبه‌دار: کلاه‌ لبه‌پهن می‌تواند از صورت، گردن و گوش‌های شما در برابر اشعه UV محافظت کند.
• قرار گرفتن در سایه: ماندن در سایه، به‌اختصاصی در ساعات اوج تابش خطر صدمه UV را افت می‌دهد.
• اجتناب از سولاریوم: سولاریوم‌ به علت تابش متمرکز UV خطرناک می باشند و بهتر است از این روش برای برنزه کردن منفعت گیری نکنید.

با آگاهی از شاخص UV سلامت خود را نگه داری کنید

اشعه فرابنفش (UV) بخشی جدایی‌ناپذیر از نور خورشید است که می‌تواند فوایدی همانند تشکیل ویتامین D و مضراتی همانند سرطان پوست و صدمه چشمی داشته باشد. با فهمیدن شاخص فرابنفش، شناخت انواع اشعه UV و آگاهی از خطرات آن می‌توانید از سلامت پوست و چشم‌های خود محافظت کنید. 

بازدید شاخص UV به شما پشتیبانی می‌کند تا در هر روز و هر مکان، تصمیمات آگاهانه‌ای برای محافظت از خود بگیرید. برای مراقبت تخصصی‌تر از سلامت خود در برابر نور خورشید می‌توانید با متخصص پوست مشورت کنید. برای دریافت انواع مشاوره آنلاین دکتر پوست به سایت دکتردکتر مراجعه کرده نوبت خود را ثبت کنید. این چنین امکان تهیه محصولات مراقبت از پوست از داروخانه آنلاین دکتردکتر فراهم شده است.

منبع های:

cdc.gov

sunsmart.com.au

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری