یبوست چیست و چرا به آن مبتلا می‌شویم؟ + پیشگیری و درمان_رنگو

یبوست وضعیتی است که در آن ریتم طبیعی دستگاه گوارش بر هم می‌خورد و دفع مدفوع به یک چالش سخت تبدیل می‌بشود. اگر کمتر از ۳ بار در هفته اجابت مزاج دارید یا با مدفوع سفت، خشک و دفع دردناک دست و پنجه نرم می‌کنید، شما با بیماری یبوست روبرو هستید. این اختلال رایج طبق معمول با علائم آزاردهنده‌ای همچون نفخ، حس عدم تخلیه کامل روده و درد شکمی همراه است. 

دلایل ابراز این مشکل گوارشی از رژیم غذایی کم‌فیبر و مصرف آب ناکافی و سبک زندگی بی‌تحرک گرفته تا استرس، مصرف برخی داروها و حتی بیماری‌های عرصه‌ای متنوع‌ می باشند. غفلت از درمان این مشکل، عوارض ناخوشایندی همچون بواسیر، شقاق مقعد و افتادگی رکتوم را در پی داشته و به طور جدی بر کیفیت زندگی تاثییر منفی می‌گذارد. 

در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر، به معارفه این مشکل گوارشی، علائم، علل و عوارض احتمالی آن پرداخته و سپس راهکارهای تشخیص، درمان و پیشگیری از آن را شرح خواهیم داد.

در انتها اگر سوالی دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما جواب خواهد داد.

بیماری یبوست چیست؟

یبوست به وضعیتی حرف های می‌بشود که در آن حرکات روده افت یافته و دفع مدفوع دشوار می‌بشود. از دیدگاه پزشکی، کمتر از ۳ بار دفع مدفوع در طول ۱ هفته به‌گفتن یکی از معیارهای مهم این مشکل در نظر گرفته می‌بشود. با این حال، باید دقت داشت که الگوهای اجابت مزاج در افراد گوناگون زیاد متغیر است؛ برخی افراد امکان پذیر دفعات بسیاری در روز داشته باشند، در حالی که برای عده‌ای دیگر، ۱ تا ۲ بار دفع در هفته هم کاملا طبیعی و بدون مشکل برداشت می‌بشود.

به این علت، تعریف این مشکل تنها به تعداد دفعات دفع محدود نمی‌بشود، بلکه مجموعه‌ای از علائم بالینی دیگر هم آن را تعریف می‌کنند. این علائم شامل موارد زیر می باشند:

• مدفوع خشک و سفت
• دفع دردناک
• زور زدن بیشتر از حد
• حس تخلیه ناقص روده

در صورتی که این مشکل برای زمان طویل و به طور مزمن ادامه اشکار کند، مراجعه به دکتر گوارش الزامی است. چون، یبوست مزمن، در برخی موارد نشانه‌ای از یک بیماری عرصه‌ای جدی‌تر همچون سرطان روده بزرگ است.

علائم یبوست

این بیماری شایع گوارشی با علائم بسیاری خود را مشخص می کند که برخی از آن‌ها گوارشی و برخی دیگر غیرگوارشی می باشند. در ادامه، با اهمیت ترین علائم یبوست در زنان و مردان را شرح خواهیم داد.

علائم گوارشی

از جمله علائم گوارشی قابل مشاهده در افراد مبتلا به این مشکل شامل موارد زیر می باشند:

• خشک، سفت یا تکه تکه شدن مدفوع
• دفع دشوار و دردناک
• دل‌درد و دل‌پیچه
• حس نفخ
• حالت تهوع
• حس تخلیه ناقص روده بعد از اجابت مزاج
• بی‌اشتهایی و حس سنگینی یا پری شکم

علائم غیر گوارشی

در برخی افراد، این بیماری با نشانه‌هایی همراه است که به‌طور مستقیم به سیستم گوارشی مرتبط نیستند اما در نتیجه‌ اختلال کارکرد روده‌ها ظاهر خواهد شد. از جمله این علائم می‌توان به بوی بد دهان، مشکلات پوستی همچون جوش، حس خستگی مداوم، بی‌حوصلگی و افت تمرکز اشاره کرد.

علت یبوست چیست؟

بیماری یبوست در کودکان و بزرگسالان دلایل بسیاری دارد که برخی از آن‌ها به‌ طور مستقیم با کارکرد روده در ربط می باشند و برخی دیگر به‌ صورت غیرمستقیم بر دستگاه گوارش تاثییر می‌گذارند. در ادامه، رایج‌ترین عوامل موثر در ابراز این مشکل گوارشی را معارفه کرده‌ایم:

تغذیه و افتفیبر یا آب

فیبرها، حجم مدفوع را افزایش داده و آن را نرم می‌کنند. این عمل علتتسهیل حرکت مدفوع و افت زمان عبور آن می‌بشود. افتفیبر در رژیم غذایی تبدیل افت حجم مدفوع، سفت‌ شدن آن و در نهایت این عارضه می‌بشود. 

علاوه‌بر این، افتمصرف مایعات به خصوص آب هم علت سفت شدن مدفوع محسوب می‌بشود. یکی از ماموریت های روده بزرگ، جذب آب از محتویات هضم شده است. در صورت افتآب در بدن، روده بزرگ برای نگه داری اعتدال مایعات، آب بیشتری از مدفوع جذب می‌کند که این کار تبدیل خشک و سفت شدن مدفوع و در نتیجه بیماری یبوست می‌بشود.

سبک زندگی

فعالیت بدنی منظم به تحریک انقباضات عضلات روده پشتیبانی کرده و شدت حرکت مدفوع در طول دستگاه گوارش را افزایش می‌دهد. در روبه رو، عدم تحرک تبدیل افت حرکات روده و در نتیجه ابراز این مشکل می‌بشود. علاوه بر این، استرس مداوم و خواب نامنظم از جمله عواملی می باشند که از طریق تشکیل اختلال در برخی عملکردهای دستگاه گوارش، در تشکیل بیماری یبوست نقش دارند.

داروها و مکمل‌ها

از جمله داروها ایجادکننده این عارضه گوارشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• مکمل‌های حاوی آهن
• داروهای ضددرد همانند مورفین 
• داروهای ضدافسردگی
• داروهای کاهنده سختی خون
• داروهای ضدتشنج
• آنتی‌هیستامین‌ها 
• برخی داروها برای درمان اختلالات عصبی

بیماری‌های عرصه‌ای

بعضی اوقات اوقات، این مشکل روده به‌گفتن یک علامت ثانویه و در نتیجه ابتلا به بیماری‌های دیگر ابراز می‌کند. دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری های روده همانند سندرم روده تحریک‌پذیر و سرطان روده بزرگ، ام‌اس و بیماری پارکینسون از جمله بیماری‌هایی می باشند که علاوه‌بر علائم خاص خود، در برخی افراد علتظاهر شدن علائم این عارضه گوارشی هم خواهد شد.

علل روانی

ارتباطی مستقیم و دوطرفه بین روان انسان و کارکرد روده‌ها و تاثییر استرس بر گوارش از طریق سیستم عصبی روده‌ای برقرار می‌بشود. این سیستم مسئول تنظیم حرکات روده، تنظیم فرآیند هضم و ترشح آنزیم‌ها و هورمون‌ها در دستگاه گوارش است. اختلالات روانی همچون استرس، اضطراب و افسردگی از طریق این سیستم بر کارکرد گوارش تاثییر گذاشته و علتابراز یا تشدید مشکلات گوارشی بسیاری همچون این مشکل خواهد شد.

انواع یبوست

یبوست می‌تواند به راه حلهای مختلفی ابراز کند. شناخت انواع گوناگون این مشکل برای انتخاب راه حلهای درمانی مناسب اهمیت بسیاری دارد. در ادامه، به معارفه انواع مهم این بیماری گوارشی خواهیم پرداخت:

یبوست گذرا (حاد)

یبوست حاد به وضعیتی حرف های می‌بشود که فرد به طور ناگهانی و برای زمان کوتاهی (طبق معمول چند روز) دچار مشکل در دفع مدفوع می‌بشود. نوع حاد این بیماری زیاد تر با تحول در رژیم غذایی، تحول در روتین زندگی همچون سفر رفتن یا مصرف برخی داروها مرتبط است و طبق معمول خودبه‌خود یا با تغییرات ساده در سبک زندگی بهبود اشکار می‌کند.

یبوست مزمن

نوع مزمن این مشکل برخلاف نوع حاد آن، برای زمان طویل‌تری ادامه اشکار می‌کند. اگر فرد در طول ۳ ماه، کمتر از ۳ بار در هفته دفع مدفوع داشته باشد، به یبوست مزمن مبتلا است. این نوع بیماری یبوست نیاز به بازدید دقیق توسط پزشک دارد تا علت عرصه‌ای آن اشکار و درمان مناسب اغاز بشود.

یبوست عملکردی

یبوست عملکردی که به آن یبوست اولیه هم حرف های می‌بشود، به علت اختلال در کارکرد طبیعی روده بزرگ تشکیل می‌بشود و شامل انواع زیر است:

• یبوست با عبور طبیعی: در این حالت، روده کارکرد طبیعی دارد، اما فرد دچار سختی در دفع مدفوع، مدفوع سفت، حس نفخ و درد شکم می‌بشود.
• یبوست با عبور کند: در این نوع، حرکت مدفوع در روده کندتر از حالت معمول است که تبدیل افت دفعات دفع و سفت شدن مدفوع می‌بشود.
• یبوست خروجی: این نوع یبوست به علت اختلال در عضلات کف لگن تشکیل شده و فرد زمان دفع با سختی بسیاری روبه رو می‌بشود.
• یبوست ایدیوپاتیک: هیچ علت مشخصی برای این نوع یبوست وجود ندارد و طبق معمول به شکل مزمن دیده می‌بشود.

یبوست در کودکان

کودکی که دچار این مشکل شده باشد، حرکات روده‌ای مقداری دارد یا مدفوع او سفت و خشک است. دلایل مهم ابراز این مشکل در کودکان طبق معمول شامل افتفیبر و آب در رژیم غذایی و نگه داشتن مدفوع به علت بازیگوشی یا هراس از درد ناشی از مدفوع سفت است. در زیاد تر موارد، یبوست در کودکان موقتی است و با اصلاح رژیم غذایی و تشکیل عادت‌های منظم دستشویی رفتن بهبود اشکار می‌کند.

یبوست در سالمندان

اگرچه این بیماری به‌گفتن بخشی طبیعی از فرآیند پیری برداشت نمی‌بشود، اما شیوع آن با افزایش سن به طور قابل توجهی افزایش اشکار می‌کند. این افزایش شیوع عمدتا به علت افزایش بیماری‌های مزمن و مصرف همزمان داروهایی است که بر کارکرد روده تاثییر می‌گذارند. علاوه بر این، افت فعالیت بدنی، افت مصرف مایعات و فیبر و ضعف عضلات کف لگن هم در مستعد کردن سالمندان به این مشکل نقش دارند.

یبوست در بارداری

یکی از بیماری‌های گوارشی که اکثر خانم‌ها باردار از آن شکایت می‌کنند، یبوست است. تغییرات هورمونی و افزایش سطح پروژسترون در دوران بارداری تبدیل افت حرکات پریستالتیک روده و کند شدن زمان انتقال مدفوع می‌بشود. این چنین، بزرگ شدن جنین و افزایش سختی رحم در حال رشد بر روده بزرگ و آهن حاضر در ویتامین‌های بارداری هم در ابراز یا تشدید این مشکل در این دوران نقش دارد.

بر پایه اطلاعات اراعه‌ شده توسط کلینیک کلیولند،

زنان باردار زیاد تر از ماه دوم یا سوم سه‌ماهه اول بارداری، علائم این مشکل گوارشی را توانایی می‌کنند.

به طور معمول، بعد از زایمان و برگشت بدن به حالت طبیعی، کارکرد دستگاه گوارش هم به مرور زمان به حالت اولیه خود برمی‌گردد و این مشکل رفع می‌بشود. با این حال، در طول دوران بارداری هم می‌توان با افزایش فعالیت بدنی تحت نظارت پزشک، مصرف کافی فیبر، نوشیدن مایعات زیاد و در صورت لزوم مصرف دارو، این مشکل را تا حد بسیاری کنترل کرد.

عوارض یبوست چیست؟

این مشکل که با تحول در عادات روده همراه است، علاوه بر علائم ناخوشایند گوارشی همچون مدفوع سیاه و درد سمت راست شکم که به خودی خود آزاردهنده می باشند، عوارض جدی جسمی و روانی هم با خود به همراه دارد. در ادامه به معارفه برخی از با اهمیت ترین عوارض آن می‌پردازیم:

• بواسیر: تورم رگ‌های اطراف مقعد و راست‌روده همراه با خارش یا تحریک اطراف مقعد، حس درد و ناراحتی در ناحیه مقعد، تورم در اطراف مقعد و خونریزی زمان دفع مدفوع
• شقاق مقعدی: ترک یا پارگی‌های کوچک در پوست پوشاننده مقعد همراه با درد شدید زمان یا سپس از دفع مدفوع، تشکیل برجستگی یا زائده پوستی در محل پارگی، مشاهده خون قرمز روشن در مدفوع یا دستمال توالت و وجود ترک یا پارگی قابل مشاهده در اطراف مقعد
• انسداد روده: در موارد شدید تجمع بیشتر از حد مدفوع همراه با درد شدید شکم، نفخ و ورم شکم، تهوع و استفراغ، عدم توانایی در دفع گاز و مدفوع و افت اشتها
• افتادگی رکتوم: بیرون‌زدگی بخشی از روده بزرگ (راست‌روده) از جایگاه طبیعی خود همراه با حس مداوم پری در روده‌ها، حس تخلیه نشدن کامل روده‌ها بعد از اجابت مزاج، نشت مدفوع، ترشحات مخاطی یا خون از مقعد، بیرون‌زدگی بافت قرمز از مقعد و خارش، تحریک یا درد در ناحیه مقعد 
• تاثییر روی کیفیت زندگی: افزایش مقدار استرس، افسردگی و اضطراب، اختلال در تمرکز و ابراز بی‌خوابی یا افت کیفیت خواب

چه وقتی یبوست خطرناک است؟

بیماری یبوست زیاد تر یک مشکل موقتی است که طبق معمول خطر جدی برای سلامتی به همراه ندارد. با این حال، در برخی موارد، این بیماری نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر بوده و نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارد. با اهمیت ترین علائمی که خبر از خطرناک بودن این مشکل خواهند داد، شامل موارد زیر می باشند:

• خون در مدفوع: خون قرمز روشن و به مقدار کم در مدفوع نشانه هموروئید (بواسیر) یا شقاق مقعدی است و وجود خون به مقدار زیاد در مدفوع نشانه‌ای از صدمه جدی در روده است.
• درد شدید شکم: به گمان زیاد نشان‌دهنده یک حالت اورژانسی همچون آپاندیسیت، دیورتیکولیت یا فتق خفه شده است.
• تب: همزمانی ابراز تب و یبوست نشان‌دهنده یک التهاب یا عفونت فعال در دستگاه گوارش است. آپاندیسیت و دیورتیکولیت از جمله مشکلاتی می باشند که طبق معمول این دو علامت را به طور همزمان نشان خواهند داد.
• افت وزن ناخواسته: افت وزن بی‌علت همراه با این مشکل گوارشی می‌تواند نشانه‌ای از وجود اختلالات گوارشی جدی همچون سرطان روده بزرگ، انسداد روده و بیمار‌ی‌های التهابی روده باشد.
• استفراغ: استفراغ‌هایی با رنگ قهوه‌ای تیره و بوی نامطبوع همانند مدفوع نشانه انسداد کامل روده بوده و این چنین استفراغ زرد یا سبز که بیانگر وجود صفرا در محتویات معده است.

راه حلهای تشخیص یبوست توسط پزشک

برای تشخیص دقیق نوع این مشکل و شناسایی علل عرصه‌ای آن، پزشک متخصص مرحله های مختلفی را طی می‌کند. این فرآیند شامل برسی بالینی اولیه و در صورت لزوم، انجام آزمایش‌های تشخیصی تخصصی‌تر است. در ادامه، به هر یک از مرحله های تشخیص این بیماری پرداخته‌ایم.

ابتدا، پزشک عمل به اخذ شرح حال کامل از بیمار می‌کند. این مرحله شامل سوال‌هایی در رابطه سابقه پزشکی، الگوهای اجابت مزاج، رژیم غذایی، سطح فعالیت بدنی و مصرف داروهای احتمالی است. بعد از آن، پزشک عمل به انجام معاینه فیزیکی بیماری می‌کند. برخی از معاینه‌های رایج، شامل موارد زیر می باشند:

• داخل کردن سختی ملایم روی شکم برای بازدید حالت درد، حساسیت یا وجود توده‌های غیرطبیعی 
• بازدید ناحیه اطراف مقعد از نظر وجود هموروئید، فیستول یا دیگر ناهنجاری‌های قابل مشاهده
• برسی حالت رکتوم و عضلات مقعد با منفعت گیری از انگشت

در تعداد بسیاری از موارد، همین برسی بالینی اولیه برای تشخیص و تعیین رویکرد درمانی کافی است. با این حال، در صورت وجود این بیماری به طور مزمن یا وجود علائم هشداردهنده، انجام آزمایش‌های تشخیصی تکمیلی زیر الزامی خواهد می بود.

• کولونوسکوپی: مشاهده مستقیم مخاط روده برای شناسایی هرگونه بافت غیرطبیعی همچون پولیپ، تومور، التهاب یا بیماری‌هایی است که می‌توانند علتاختلال در کارکرد روده و ابراز این بیماری گوارشی شوند.
• آزمایش تیروئید: با اندازه‌گیری سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) و تیروکسین آزاد (Free T4) از طریق آزمایش خون، پزشک کارکرد غده تیروئید را برسی کرده و نقش احتمالی آن را در تشکیل این مشکل رد یا تایید می‌کند.
• مانومتری رکتوم: یک روش تشخیصی برای بازدید کارکرد عضلات و اعصاب ناحیه رکتوم و اسفنکتر مقعد است. در این آزمایش، یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) از طریق مقعد داخل رکتوم می‌بشود که در انتهای آن یک بالون کوچک قرار دارد. این بالون کم کم باد می‌بشود تا عکس العمل عضلات و اعصاب بازدید بشود. سر دیگر کاتتر به دستگاهی متصل است که تغییرات سختی، انقباض و مقدار شل شدن عضلات رکتوم و اسفنکتر را با دقت ثبت می‌کند.

روش های درمان یبوست

برای مدیریت و درمان یبوست، رویکردهای خانگی و پزشکی بسیاری وجود دارد که بسته به شدت و علت بیماری، مورد منفعت گیری قرار می‌گیرند. در جدول زیر، مروری بر راه حلهای خانگی و پزشکی درمان این مشکل خواهیم داشت:

طبق معمول راه حلهای خانگی برای از بین بردن این مشکل موثر می باشند. با این حال، اگر بیماری یبوست شما با راه حلهای خانگی بهبود نیافت یا با علائم فرد دیگر همچون درد شدید، خونریزی یا افت وزن ناخواسته همراه شد، حتما با پزشک خود مشورت کنید یا از مشاوره اینترنتی با دکتر گوارش آنلاین منفعت بگیرید.

داروهای مناسب برای درمان یبوست

برای درمان این مشکل، داروهایی می باشند که می‌توانند با تاثییر سریع، آن را درمان کنند. داروهایی همچون:

پودر پیدرولاکس

قرص بیزاکودیل

شربت لاکتولوز

مسئله! این داروها طبق معمول نیازی به نسخه پزشک ندارند.

راه‌های پیشگیری از یبوست چیست؟

خوشبختانه در زیاد تر اوقات می‌توان با تحول سبک زندگی و مراعات نکات تغذیه‌ای از ابراز این مشکل و علائم آزاردهنده پیشگیری کرد. در ادامه به راه حلهای آسان و کاربردی برای جلوگیری از یبوست اشاره کرده‌ایم:

• افزایش مصرف فیبر: مصرف خوراکی‌های پرفیبر همچون میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل کارکرد روده را بهبود بخشیده و مانع از تشکیل این مشکل می‌بشود. اگر روده حساسی دارید، بهتر است مصرف میوه‌هایی همچون سیب، گلابی و هندوانه را که فروکتوز بالایی دارند و علتنفخ خواهد شد به حداقل برسانید.
• افزایش فعالیت بدنی: فعالیت بدنی منظم و پیاده‌روی علتتقویت ماهیچه‌های روده شده و شدت انتقال مدفوع را افزایش می‌دهد.
• نوشیدن آب کافی: تلاش کنید روزانه نزدیک به ۸ لیوان آب بنوشید تا روده‌ها ناچار به جذب آب از مدفوع نشوند. این چنین از مصرف کافئین که علتکم‌آبی بدن می‌بشود، خودداری کنید.
• دستشویی رفتن به‌موقع: هنگامی حس دفع دارید آن را عقب نیندازید، چرا که نگه‌داشتن مدفوع جهت ابراز بیماری یبوست و یا تشدید آن می‌بشود.

یبوست؛ مشکلی ساده با پیامدهای جدی

یبوست همراه با علائمی همچون افت دفعات دفع، سفتی مدفوع و زور زدن زمان اجابت مزاج زیاد تر نتیجه تغذیه نامناسب، کم‌آبی و عدم تحرک است. در تعداد بسیاری از موارد، با تغییرات ساده در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توان از ابراز این بیماری پیشگیری و یا حتی آن را درمان کرد. با این حال، یبوست‌های طویل‌زمان نیازمند مراجعه به پزشک می باشند تا از عوارض جدی‌تر نظیر بواسیر، شقاق مقعدی یا حتی انسداد روده جلوگیری بشود. 

اگر زمان بسیاری است که دچار این مشکل هستید، برای مشورت با متخصص گوارش و دریافت درمان مناسب، می‌توانید به راحتی از طریق سایت دکتردکتر نوبت خود را به طور آنلاین رزرو کنید. این چنین، این پلتفرم امکان خواست آنلاین دارو برای اغاز هرچه‌ سریع تر درمان را هم فراهم کرده است.

منبع های:

nhs.uk

hopkinsmedicine.org

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری