افتویتامین B12 | شناخت عامل مهم استپ وزنی و اختلال خلقی_رنگو

افتویتامین ب۱۲ یکی از مشکلات شایع در جهان است که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، سلامت جسم و روان فرد را به خطر می‌اندازد. این ویتامین نقشی کلیدی در تشکیل گلبول‌های قرمز، تحکیم کارکرد سیستم عصبی و متابولیسم بدن دارد. 

شیوع نقص ویتامین ب۱۲ در سالمندان، گیاه‌خواران، زنان باردار و افرادی که مشکلات گوارشی دارند، زیاد تر است. با این حال، تعداد بسیاری از افراد تا زمان‌ها فهمید این افتنمی‌شوند و علائم خستگی، بی‌حسی دست و پا، سردرد یا رنگ‌پریدگی را به مشکلات دیگر نسبت خواهند داد. اگر افتویتامین B12 درمان نشود، به عوارض جدی‌تری همانند کم‌خونی، صدمه به سیستم عصبی، افت حافظه و حتی افسردگی منجر می‌بشود.

اگر شما یا اطرافیانتان مشکوک به نقصان vit B12 هستید، همراه ما باشید تا در این نوشته از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، با علائم افتویتامین ب۱۲ و نحوه درمان آن آشنا شوید.

اگر در این عرصه سوالی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب دهد.

ویتامین ب۱۲ چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

ویتامین ب۱۲ یا کوبالامین (Cobalamin)، یکی از ویتامین های مورد نیاز بدن است که روی کارکرد دستگاه‌های گوناگون تاثییر زیاد حیاتی دارد. این ویتامین محلول در آب است و برخلاف برخی ویتامین‌ها، تنها در منبع های حیوانی همانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌بشود. این ویتامین نقش‌های بسیاری در بدن ایفا می‌کند که با اهمیت ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• پشتیبانی به تشکیل گلبول‌های قرمز سالم
• نگه داری سلامت سیستم عصبی
• اثرگذاری در سطح متابولیسم و سوخت و ساز بدن
• نگه داری سلامت مغز و کارکرد شناختی

بر پایه ادعای یکی از مقالات مجله Practical Gastroenterology که در سال ۲۰۱۸ انتشار شده است:

افتویتامین B12 یکی از کمبودهای شایع است که طبق معمول تشخیص داده نمی‌بشود. برآوردها نشان خواهند داد که شیوع این افتدر کشورهای در حال گسترش بین ۴۰ تا ۸۰ درصد گزارش شده است. درحالی‌که در کشورهای گسترش‌یافته‌ای همانند بریتانیا و ایالات متحده، نزدیک به ۶ درصد از افراد زیر ۶۰ سال و نزدیک به ۲۰ درصد از سالمندان بالای ۶۰ سال با این مشکل روبه رو می باشند.

علل افتویتامین B12 چیست؟

افتویتامین ب۱۲ به‌دلایل بسیاری تشکیل می‌بشود که طبق معمول به دو دسته مهم دریافت ناکافی از رژیم غذایی و جذب بی فایده در دستگاه گوارش تقسیم خواهد شد. این چنین، برای جذب مناسب ویتامین ب۱۲، وجود پروتئین فاکتور داخلی (Intrinsic Factor) الزامی است که از جداره معده ترشح می‌بشود. در صورت ترشح نشدن این پروتئین، مصرف خوراکی ویتامین ب۱۲ به جذب مؤثر آن پشتیبانی نمی‌کند. در ادامه با اهمیت ترین علل این افترا بازدید می‌کنیم:

• رژیم غذایی نامناسب و فاقد فرآورده‌های حیوانی

• اختلال در تشکیل فاکتور داخلی و جذب ویتامین ب۱۲

• اختلالات و بیماری‌های گوارشی
• مصرف داروهای خاص؛ داروهای کنترل قند خون، مهار پمپ پروتون و اسید معده
• ابتلا به بیماری‌های خودایمنی؛ همانند کم‌خونی پرنیشیوز (Pernicious Anemia) که در آن، بدن به نادرست، به سلول‌های تولیدکننده فاکتور داخلی دعوا می‌کند.

• بارداری و شیردهی

چه افرادی زیاد تر در معرض افتویتامین ب۱۲ می باشند؟

همانطور که گفتیم برخی افراد، به علت تغذیه نامناسب، در معرض فقر ویتامین B12 قرار دارند. این چنین، از آن جهت که ویتامین B12 برای جذب، باید به پروتئین فاکتور داخلی متصل بشود و در غیر اینصورت، از بدن دفع می‌بشود؛ برخی افراد که بر تاثییر برخی بیماری‌ها، در تشکیل این پروتئین ناتوان می باشند، دچار افتاین ویتامین خواهد شد. در ادامه با برخی از این گروه‌ها آشنا می‌شوید:

• گیاه‌خواران و وگان‌ها؛ به علت حذف کامل محصولات حیوانی، که تنها منبع های طبیعی این ویتامین می باشند.
• سالمندان؛ با افزایش سن، کارکرد طبیعی دستگاه گوارش ضغیف شده و دریافت B12 از غذا افت می‌یابد.
• افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی؛ همانند سلیاک، کرون، زخم معده یا گاستریت آتروفیک که جهت صدمه به بافت روده و افت جذب مواد مغذی خواهد شد.
• افرادی که جراحی‌های افت وزن انجام داده‌اند؛ به‌اختصاصی جراحی‌هایی همانند اسلیو یا بای‌بعد معده که مسیرهای طبیعی گوارشی را تحول خواهند داد.
• زنان باردار و شیرده؛ که در طی آن نیاز بدن به ویتامین B12 زیاد تر از حالت معمول است.
• افراد مبتلا به کم‌خونی پرنیشیوز؛ به علت اختلال در تشکیل فاکتور داخلی که برای جذب B12 ملزوم است.
• افرادی با مشکلات مزمن معده همانند رفلاکس یا ترش‌کردن؛ که طبق معمول داروهای افت اسید معده همانند امپرازول، پنتوپرازول، اسموپرازول مصرف می‌کنند. 
• افراد دیابتی یا مصرف‌کننده متفورمین؛ چون این دارو در طویل‌زمان، سطح ویتامین B12 را افت می‌دهد.
• افراد مبتلا به سوء‌مصرف الکل؛ چون طبق معمول دچار مشکلات گوارشی و صدمه به معده و کبد خواهد شد.
• افرادی با رژیم غذایی نادرست؛ که این ویتامین را به مقدار کافی از طریق تغذیه دریافت نمی‌کنند.

علائم افتویتامین B12

از آنجا که این ویتامین در سلامت مغز، سیستم عصبی و خون‌سازی نقش دارد، علائم افتآن می‌تواند زیاد متنوع باشد و بر چندین سیستم بدن تاثییر بگذارد. در ادامه رایج‌ترین علائم این افترا مرور می‌کنیم:

خستگی مزمن و ضعف عمومی

یکی از اولین و رایج‌ترین نشانه‌ها، حس خستگی بی‌علت و کم‌انرژی بودن در طول روز است. این حالت طبق معمول حتی با خواب کافی نیز بهبود اشکار نمی‌کند و ناشی از افت تشکیل گلبول قرمز و اکسیژن‌رسانی ضعیف به بافت‌ها است.

بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا گزگز دست و پا

افتویتامین B12 روی کارکرد اعصاب محیطی تاثییر منفی دارد. این قضیه تبدیل مشکلاتی همانند بی‌حسی یا سوزش بدن، مخصوصا انگشتان دست و پا همراه باشد.

استپ وزنی و سختی در افت وزن

افتویتامین ب۱۲ به‌تنهایی علتافزایش وزن واقعی نمی‌بشود؛ اما از طریق افت سطح انرژی، کند شدن متابولیسم، افت فعالیت بدنی، افزایش اشتها و احتباس آب تبدیل اختلال در روال افت وزن و تشکیل استپ وزنی بشود. 

سرگیجه و حس عدم اعتدال

فقر Vit B12فرآورده‌های  تبدیل سرگیجه زمان برخاستن، یا عدم‌اعتدال در راه رفتن می‌بشود. این مشکلات ناشی از درگیری اعصاب حرکتی است و در بین سالمندان زیاد شایع می باشند.

رنگ‌پریدگی یا زردی پوست

افت تشکیل گلبول قرمز علترنگ‌پریدگی می‌بشود. بعضی اوقات نیز تخریب گلبول‌ها تبدیل تجمع بیلی‌روبین و زرد شدن پوست یا چشم‌ها می‌بشود. 

تپش قلب و تنگی نفس

افتشدید ویتامین B12 امکان پذیر روی قلب نیز تاثییر بگذارد و علتتپش نامنظم یا حس افتهوا بشود، این عارضه در زمان فعالیت زیاد تر حس می‌بشود.

مشکلات گوارشی

تهوع، افت اشتها، نفخ یا یبوست از دیگر علائمی می باشند که امکان پذیر در تاثییر این افتظاهر شوند.

تغییرات خلقی و اختلالات ذهنی

افتاین ویتامین بعضی اوقات با افسردگی، تحریک‌پذیری، مشکلات تمرکز یا افت حافظه همراه است. این علائم در سالمندان زیاد تر از گروه‌های دیگر قابل مشاهده است.

زبان صاف، قرمز یا دردناک

یکی از نشانه‌های ظاهری افتB12، التهاب زبان و حس سوزش یا زخم در دهان است که طبق معمول با افت اشتها همراه است.

دیگر علائم افتویتامین ب۱۲ در زنان و مردان

علاوه‌بر علائم حرف های شده در قسمت‌های قبل، افتویتامین ب۱۲ در مردان و زنان عوارض فرد دیگر نیز دارد که در ادامه آن‌ها را می‌خوانید:

• ریزش مو
• اختلالات قاعدگی در بانوان
• افت میل جنسی
• اختلال نعوظ در مردان

• افت توده عضلانی

علائم افتویتامین B12 در کودکان

کودکان به علت نیاز بالای بدن به رشد جسمی و تکاملی، در صورت نقصان ویتامین B12 امکان پذیر با علائم متفاوت یا شدیدتری نسبت به بزرگسالان روبه رو شوند. با اهمیت ترین نشانه‌های این افتدر کودکان شامل موارد زیر است:

• کند شدن رشد جسمی و ذهنی
• تاخیر در تکامل حرکتی و گفتاری
• مشکلات رفتاری، بی‌میلی به غذا یا بی‌قراری
• لرزش یا ضعف عضلانی
• کم‌خونی شدید و رنگ‌پریدگی
• زخم‌های دهانی

عوارض افتویتامین B12 برای بدن

افتویتامین ب۱۲ طبق معمول در ابتدا علائم خفیفی دارد اما در صورت ادامه داشتن، شدیدتر و بعضی اوقات جبران‌ناپذیر می‌بشود. در ادامه، عوارض نادر اما مهم افتمزمن ویتامین B12 را بازدید می‌کنیم:

• کم‌خونی مگالوبلاستیک؛ که با تشکیل گلبول‌های قرمز بزرگ و بی فایده همراه است.
• ناباروری یا سقط مکرر جنین
• نقص لوله عصبی در جنین
• ابتلا به بیماری‌های قلبی
• اختلالات بینایی
• افت تراکم و پوکی استخوان
• افزایش خطر ابتلا به سرطان معده

تشخیص افتویتامین B12 در بدن

دقیق‌ترین روش برای تشخیص افتویتامین ب۱۲، بازدید نتایج آزمایش خون و ادرار است. در این آزمایش‌ها، مقدار B12 حاضر در خون اندازه‌گیری می‌بشود. انجام چکاپ‌های سالانه به شما پشتیبانی می‌کند که سطح ویتامین‌های بدن را بازدید کرده و از افتشدید آن‌ها پیشگیری کنید. 

مقدار نرمال ویتامین ب۱۲ در آزمایش

در آزمایش ویتامین ب۱۲، سطح این ویتامین با واحد پیکوگرم در میلی‌لیتر (pg/mL) اندازه‌گیری می‌بشود و طبق معمول به‌صورت زیر تفسیر خواهد شد: 

پیشگیری و درمان افتویتامین ب۱۲

بدن انسان نمی‌تواند ویتامین ب۱۲ را تشکیل کند و تنها راه تامین آن، دریافت این ویتامین از طریق فراورده‌های حیوانی و مکمل‌ها است؛ به این علت، مصرف غذاهای غنی و متنوع برای پیشگیری از نقصان ویتامین ب۱۲ زیاد موثر است. 

درمان افتویتامین ب۱۲ نیز همانند دیگر ویتامین‌ها باید تحت نظر پزشک انجام بشود. در این شرایط پزشکان طبق معمول به درمان علل مهم این عارضه می‌پردازند و در کنار آن، موارد زیر را تجویز می‌کنند:

• مصرف قرص یا قطره ویتامین B12؛ درصورتی که جذب گوارشی به‌طور کامل مختل نشده باشد.
• تزریق آمپول B12؛ در موارد افتشدید، علائم عصبی یا جذب ضعیف، ترجیح داده می‌بشود.

برای خرید انواع دارو و مکمل حاوی ب ۱۲ یا دیگر ویتامین‌ها، می‌توانید از داروخانه آنلاین شبانه روزی دکتردکتر پشتیبانی بگیرید و خواست خود را درب منزل دریافت کنید.

درمان بالا بودن ویتامین ب۱۲ در آزمایش خون

در زیاد تر موارد، مقدار بالای B12 در تاثییر مصرف مکمل بی‌زیان است، چون این ویتامین محلول در آب است و مقدار اضافی آن نیز از طریق ادرار دفع می‌بشود. اگر سطح ویتامین ب۱۲ بدون مصرف مکمل بالا باشد، امکان پذیر نشان دهنده مشکلات مزمن کبد، کلیه و برخی سرطان‌ها باشد. 

درمان افتویتامین B12 در طب سنتی

در طب سنتی، تعریف دقیقی از “ویتامین‌ها” وجود ندارد. در این دیدگاه مشکلاتی همانند کم‌خونی، ضعف اعصاب و خستگی مزمن با گفتن‌هایی همانند سوء مزاج، ضعف کبد، سردی مغز یا افت حرارت غریزی شناخته خواهد شد. طب سنتی برای درمان این مشکلات، راه حل‌های زیر را اراعه می‌کند:

• تحکیم معده و کبد؛ با منفعت گیری از غذاهای گرم همانند زعفران، شیره انگور و عسل
• مصرف گوشت‌هایی همانند بره، بوقلمون، کبک یا بلدرچین به‌صورت آب‌پز یا کبابی
• حجامت 
• مصرف دمنوش‌های تقویتی؛ همانند دمنوش زنجبیل، دارچین، یا آویشن برای گرم‌کردن مزاج و بهبود کارکرد گوارش

مسئله! دقت داشته باشید که این راه حلها جانشین درمان‌های پزشکی نیستند و در صورت افتشدید ویتامین ب۱۲، منفعت گیری از مکمل خوراکی یا تزریقی الزامی است. 

ویتامین ب۱۲ در چه غذاهایی وجود دارد؟

همان گونه که گفتیم، ویتامین B12 تنها در محصولات حیوانی یافت می‌بشود و برخلاف تعداد بسیاری از ویتامین‌های دیگر، در منبع های گیاهی وجود ندارد. به این علت، مصرف غذاهای زیر برای فراهم نیاز روزانه این ویتامین الزامی است:

• جگر گاو یا گوسفند
• گوشت قرمز (همانند گوشت گاو، بره و بوقلمون)
• گوشت سفید (همانند ماهی، مرغ و…)
• تخم‌مرغ
• لبنیات
• غذاهای غنی شده و حاوی ویتامین ب۱۲

برای درمان افتویتامین B12 به کدام متخصص مراجعه کنیم؟ 

در صورت مشاهده علائمی همانند خستگی مزمن، بی‌حسی اندام‌ها، اختلال حافظه یا تغییرات خلقی، بهتر است، هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید؛ چون تشخیص و درمان به‌موقع افتویتامین ب۱۲ می‌تواند از ابراز تعداد بسیاری از عوارض جدی پیشگیری کند.

برای این کار، بسته به نیاز خود و علائم حاضر می‌توانید به پزشک متخصص داخلی، مغز و اعصاب، گوارش یا تغذیه مراجعه کنید. 

خوشبختانه، در سامانه نوبت دهی اینترنتی دکتردکتر می‌توانید به بهترین پزشکان ایران دسترسی داشته باشید و نوبت ویزیت حضوری و ویزیت آنلاین آن‌ها را یکجا در دسترس داشته باشید. 

منبع:

medlineplus.gov

my.clevelandclinic.org

webmd.com

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری