عکس العمل جنگ یا گریز؛ مغز زمان خطر چطور عکس العمل مشخص می کند؟

هنگامی با موقعیتی روبه رو می‌شویم که علتاضطراب یا هراس شدیدمان می‌بشود، بدن با علائم ناگهانی و غیرارادی همانند تپش قلب، منقبض‌شدن عضلات و افزایش ضربان قلب به این شرایط عکس العمل مشخص می کند که جواب جنگ یا گریز نامیده می‌بشود. هرآنچه ملزوم است درمورد این عکس العمل فیزیولوژیک بدن بدانید، در این مقاله خواهید خواند.

عکس العمل جنگ یا گریز چیست؟

جواب جنگ یا گریز که جواب استرس حاد نیز نامیده می‌بشود، نوعی عکس العمل فیزیولوژیکی ناشی از روبه رو با چیزهای ترسناک (ذهنی یا جسمی) است. این عکس العمل بدن با ترشح هورمون‌هایی تحریک می‌بشود که بدن شما را برای ماندن و مقابله با تهدید یا فرار به مکان امن آماده می‌کنند.

مرحله های جواب جنگ یا گریز

مرحله های این عکس العمل فیزیولوژیکی عبارت‌اند از:

• مرحله هشدار: در این مرحله، سیستم عصبی مرکزی فعال می‌بشود و بدن را برای مقابله یا فرار آماده می‌کند.
• مرحله مقاومت: مرحله‌ای که در آن بدن تلاش می‌کند به حالت عادی برگردد.
• مرحله خستگی: اگر دو مرحله قبل مدام تکرار شوند (همانند وقتی که فرد دچار استرس مزمن است)، بدن خسته می‌بشود.

تکامل جواب جنگ یا گریز

کلمه «جنگ یا گریز» نشان‌دهنده انتخاب‌هایی است که اجداد ما زمان روبه رو با خطر در محیط خود داشتند: جنگ یا فرار. در هر صورت جواب فیزیولوژیکی و روانی به استرس بدن را برای عکس العمل به خطر آماده می‌کند.

والتر کانن، فیزیولوژیست آمریکایی، اولین کسی می بود که در دهه ۱۹۲۰ جواب جنگ یا گریز را توصیف کرد. کانن فهمید شد که زنجیره‌ای از عکس العمل‌های سریع در بدن برای مقابله با شرایط تهدیدکننده رخ خواهند داد. امروزه این عکس العمل بخشی از اولین مرحله نظریه «سندرم سازگاری عمومی» هانس سلیه محسوب می‌بشود.

زمان جواب جنگ یا گریز چه اتفاقاتی می‌افتد؟

در جواب به استرس حاد، سیستم عصبی سمپاتیک بدن با ترشح ناگهانی هورمون‌ها فعال می‌بشود. هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک و هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین هورمون‌های تحریک‌کننده جواب جنگ یا گریز محسوب خواهد شد. این هورمون‌ها علتخواهد شد سیستم عصبی سمپاتیک غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی را تحریک کند و درنتیجه این فرایند کاتکول‌آمین‌هایی از جمله آدرنالین، نورآدرنالین و کورتیزول ترشح خواهد شد.

این زنجیره عکس العمل‌ها تبدیل افزایش ضربان قلب و سختی خون و تندتر نفس‌کشیدن فرد می‌بشود. بدن می‌تواند ۲۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از ازبین‌رفتن تهدید در حالت جنگ یا گریز بماند، یعنی زمان‌وقتی که طول می‌کشد تا سیستم عصبی پاراسمپاتیک بدن را به حالت پیش از برانگیختگی بازگرداند.

سیستم عصبی سمپاتیک جواب جنگ یا گریز را تحریک می‌کند در حالی که سیستم عصبی پاراسمپاتیک بدن را بعد از رفع‌شدن تهدید به حالت آرام و عادی برمی‌گرداند.

علائم فیزیکی جواب جنگ یا گریز

علائم فیزیکی که نشان‌دهنده اغاز عکس العمل جنگ یا گریزند عبارت‌اند از:

• گشادشدن مردمک چشم: بدن در اوقات خطر خود را برای آگاه‌شدن زیاد تر از محیط اطراف آماده می‌کند. گشادشدن مردمک‌ها علتمی‌بشود نور بیشتری داخل چشم‌ها بشود و درنتیجه دید بهتری به فرد می‌دهد.
• رنگ‌پریدگی یا برافروختگی پوست: زمان تحریک این عکس العمل بدن، جریان خون به عضلات، مغز، پاها و بازوها افزایش و به نواحی سطحی بدن افت می‌یابد. رنگ‌پریدگی یا برافروختگی پوست در تاثییر هجوم خون به سر و مغز اتفاقی رایج است. توانایی لخته‌شدن خون بدن نیز افزایش می‌یابد تا در صورت صدمه از خون‌ریزی بیشتر از حد جلوگیری بشود.
• افزایش ضربان قلب و تنفس: ضربان قلب و تعداد تنفس افزایش می‌یابند تا انرژی و اکسیژن موردنیاز بدن برای عکس العمل سریع به خطر فراهم بشود.
• لرزش بدن: منقبض‌شدن عضلات برای آمادگی روبه رو با خطر علتلرزش بدن می‌بشود.

به گمان زیاد با خواندن این نشانه‌ها وقتی را به یاد آوردید که این عکس العمل فیزیولوژیک را توانایی کرده‌اید. هنگامی که با چیزی ترسناک مواجه می‌شوید، ضربان قلبتان تندتر می‌بشود، سریع تر نفس می‌کشید و همه بدنتان آماده مقابله یا گریز از خطر می‌بشود.

تأثیرات جواب جنگ یا گریز

مزایا

عکس العمل جنگ یا گریز در نحوه برخورد ما با استرس و خطرات محیطی نقش مهمی دارد. هنگامی که ما در معرض تهدیدیم، این عکس العمل ناخودآگاه بدن را برای مبارزه یا فرار آماده می‌کند. بعضی اوقات این استرس ایجادشده سودمند است و علتمی‌بشود بهتر با شرایط تهدیدکننده روبه رو شویم. این نوع استرس علتعملکرد بهتر ما در موقعیت‌های دشوار می‌بشود.

در مواردی که وجود هر نوع تهدید جان ما را به خطر می‌اندازد، این عکس العمل فیزیولوژیک نقش مهمی در بقایمان ایفا می‌کند و با آماده‌کردن ما برای مقابله یا فرار، گمان درامان‌ماندن از خطر را افزایش می‌دهد.

معایب

هرچند جواب جنگ یا گریز خودکار فعال می‌بشود، این قضیه به‌معنی دقیق‌بودن آن نیست. بعضی اوقات اوقات حتی وقتی که تهدید واقعی وجود ندارد، به این شکل عکس العمل نشان می‌دهیم. چرا؟ چون این عکس العمل طبیعی بدن با تهدیدهای واقعی و خیالی تحریک می‌بشود. انواع فوبیا نمونه خوبی از تحریک بی‌موقع این عکس العمل فیزیولوژیک است.

قرارگرفتن مداوم در حالت جنگ یا گریز همانند استرس مزمن برای سلامتی زیان اور است. استرس مزمن امکان پذیر گمان ابتلا به این موارد را افزایش دهد:

مثالهایی از جواب جنگ یا گریز

جواب جنگ یا گریز امکان پذیر در روبه رو با خطر فیزیکی قریب‌الوقوع (همانند روبه رو با سگی درنده) یا نوعی استرس درونی (همانند آماده‌شدن برای سخنرانی در مدرسه یا محل کار) تشکیل بشود.

نمونه فرد دیگر از جواب جنگ یا گریز وقتی است که فردی که از ارتفاع می‌ترسد و ناچار می‌بشود برای شرکت در جلسه به طبقه بالای برج برود. به گمان زیاد در این شرایط بدن او با افزایش ضربان قلب و تنفس در حالت آماده‌باش قرار می‌گیرد. اگر این عکس العمل زیاد شدید باشد، امکان پذیر تبدیل دعوا پانیک بشود.

آیا اضطراب نوعی جواب جنگ یا گریز است؟

بر پایه پژوهش‌ها، تمایل بدن به مقابله یا فرار امکان پذیر گمان ابتلا به اختلال اضطراب را افزایش دهد و افراد را در برابر این نوع اختلالات سلامت روان صدمه‌پذیرتر کند.

چطور جواب جنگ یا گریز را مهار کنیم؟

فهمیدن عکس العمل طبیعی بدن به عکس العمل جنگ یا گریز یکی از راه‌های آرام‌کردن خودمان در روبه رو با این چنین موقعیت‌هایی است. هنگامی در موقعیت‌های حساس فهمید تحول حالات بدنتان شدید، می‌توانید با انجام راهکارهایی مقداری خودتان را آرام کنید. این راهکارها عبارت‌اند از:

کلام پایانی

جواب جنگ یا گریز کارکرد مشخصی دارد و اختصاصی شرایط خطرناک است و نباید با استرس‌های روزمره همانند ترافیک، عقب‌افتادن کارها، ایمیل‌های جواب‌داده‌نشده یا صورت‌حساب‌های پرداخت‌نشده فعال بشود. اگر با استرس‌های روزانه این عکس العمل در بدنتان فعال می‌بشود، از راهکارهای سودمند برای آرام‌کردن خودتان در این شرایط منفعت بگیرید و بدن را به حالت عادی برگردانید.

به‌نظرتان رایج‌ترین مثالهای جواب جنگ یا گریز کدام‌اند؟ لطفا نظرات و ازمایش ها ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان به اشتراک بگذارید.

به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید