اختلال کنترل تکانه؛ علائم، علت و روش مهار این اختلال روانی_رنگو

اختلال کنترل تکانه (ICD) نوعی اختلال روانی است که به‌جهت آن فرد نمی‌تواند تکانشگری و رفتارهای پرخاشگرانه‌اش را مهار کند و خشمگینی او به‌شکل طغیان خشم یا تخریب اموال فوران می‌کند و به خودش و دیگران صدمه می‌زند. در این مقاله درمورد علائم، علل و راه حلهای تشخیص و درمان اختلالات کنترل تکانه می‌گوییم. با ما همراه باشید.

اختلال کنترل تکانه چیست؟

اختلال کنترل تکانه عبارت است از میل شدید، ناگهانی و مهارنشدنی به انجام کاری که حقوق دیگران را نقض می‌کند یا با هنجارهای اجتماعی در تضاد است. این اختلال توانایی مهار اعمال یا عکس العمل‌های خشونت‌آمیز فرد مبتلا را از او سلب می‌کند و امکان پذیر رفتارهای خشونت‌آمیز مکرر، سریع و بدون درنظرگرفتن پیامدهای اعمال از او سر بزنند. علائم اختلالات کنترل تکانه طبق معمول در دوران کودکی ابراز می‌کنند و امکان پذیر تا بزرگ‌سالی هم ادامه یابند. چند نمونه از این رفتارهای فرد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه عبارت‌اند از:

• فوران خشم؛
• جروبحث‌کردن؛
• تخریب اموال؛
• سرقت از دیگران؛
• سرکشی و نافرمانی؛
• زیرپاگذاشتن قوانین یا حقوق افراد.

انواع اختلالات کنترل تکانه

در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روان‌پزشکی آمریکا (DSM-5)، این موارد به‌گفتن اختلالات کنترل تکانه طبقه‌بندی شده‌اند:

• اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD): نوعی اختلال رفتاری است که کودک یا فرد مبتلا مدام در حال نافرمانی و سرکشی‌ است.
• اختلال سلوک: این اختلال شامل نوعی الگوی رفتاری پرخاشگرانه در روبه رو دیگران است. کودکان مبتلا به این اختلال امکان پذیر در خانه، مدرسه و ربط با هم‌سالانشان حدومرزها و قوانین را نادیده بگیرند.
• اختلال انفجاری متناوب: این اختلال شامل فوران خشم تکانشی یا پرخاشگری مکرر است.
• کلپتومانیا: فرد مبتلا به اختلال کنترل تکانه شدید میلی مهارنشدنی به سرقت از دیگران دارد. افراد مبتلا به کلپتومانیا می‌دانند دزدی کاری ناپسند و خلاف‌ قانون است و آنها را دچار مشکل می‌کند، اما نمی توانند جلوی خودشان را بگیرند.
• پیرومانیا: فرد مبتلا به این اختلال میل شدیدی به تشکیل آتش‌سوزی دارد. این فرد می‌داند آتش‌سوزی زیاد خطرناک است، اما نمی‌تواند انگیزه اغاز این کار را در وجودش مهار کند.

علائم اختلالات کنترل تکانه

گرچه هر اختلال کنترل تکانه نشانه‌های متغیری دارد، همه انها در یک نشانه مشترک‌اند: فرد مبتلا توانایی مهار حرکت صدمه‌زننده‌اش را ندارد. زیاد تر افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه می‌دانند رفتارشان نادرست است، اما نمی توانند میل به ابراز این حرکت را در وجودشان مهار کنند.

نشانه دیگر این‌گونه اختلالات این است که برون‌نمودند، یعنی فرد مبتلا نارضایتی‌اش از دیگران را با رفتاری پرخاشگرانه ابراز می‌دهد. برخی اختلالات همانند اختلالات خلقی یا اضطرابی درون‌نمودند و فرد مبتلا پریشانی‌اش را ابراز نمی‌دهد، اما در اختلال کنترل تکانه فرد مبتلا نارضایتی از خودش یا دیگران را به‌شکل رفتارهای خشونت‌آمیز ابراز می‌دهد و امکان پذیر هم به خودش و هم به دیگران صدمه بزند.

دیگر علائم این اختلال عبارت‌اند از:

• علائم رفتاری: دزدی، افترا‌گفتن، برافروختن آتش، رفتارهای پرخاشگرانه یا فرار.
• علائم شناختی: افکار وسواسی، اختلال در کارکرد و ناتوانی در تمرکزکردن.
• علائم اجتماعی و عاطفی: عزت‌نفس پایین، تغییرات شدید در افکار و خلق‌وخو، گوشه‌گیری یا انزوای اجتماعی، اضطراب شدید و حس گناه یا پشیمانی.

مهم است به یاد داشته باشید که همه کودکان بعضی اوقات نافرمانی می‌کنند و این حرکت اثبات‌کننده ابتلای آنها به اختلالات کنترل تکانه نیست. آنها می‌خواهند از این طریق نادیده‌گرفتن برخی حدومرزها را امتحان کنند و ببینند این کارشان چه عواقبی دارد. اما اختلال کنترل تکانه در کودکان علتنافرمانی و سرکشی مداوم آنها می‌بشود و اختصاصی سن یا شرایط خاصی نیست. این رفتارها زندگی روزمره‌شان را مختل می‌کند و بر روابط آنها تأثیر منفی دارد.

علل ابتلا به اختلال کنترل تکانه

پژوهش‌های محققان برای کشف علل ابتلا به اختلالات کنترل تکانه هم چنان ادامه دارد و عواملی که تا بحال شناخته شده‌اند عبارت‌اند از:

• ژنتیک: بر پایه پژوهش‌ها، عوامل ژنتیکی نقشی پررنگ در ابتلای افراد به انواع اختلال کنترل تکانه دارد. برای مثال هنگامی والدینی دچار اختلالات خلقی می باشند، به گمان زیاد فرزندانشان هم دچار اختلال نافرمانی مقابله‌ای خواهند می بود.
• محیط: عوامل محیطی همانند حالت اجتماعی‌اقتصادی نامناسب، خشونت اجتماعی، صدمه‌های دوران کودکی، توانایی یا مشاهده سوءاستفاده و داشتن هم‌سالان یا دوستان منحرف امکان پذیر در ابتلای فرد به اختلالات کنترل تکانه نقش داشته باشند.
• بیولوژی: برخی از پژوهش‌ها حاکی از تغییرات غیرطبیعی در فعالیت مغز یا هورمون‌هایی همانند کورتیزول در افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه بوده‌اند.

نحوه تشخیص اختلالات کنترل تکانه

متخصصان سلامت روان اختلالات کنترل تکانه را بر پایه معیارهای DSM-5 تشخیص خواهند داد. برای قبول تشخیص ابتلای فرد به این‌گونه اختلالات باید علائم حداقل ۶ تا ۱۲ ماه ادامه داشته باشند و استرس ناشی از این حالت زندگی فرد را مختل کرده باشد. گرچه ابتلا به این اختلالات کاملا قابل‌پیشگیری نیست، تشخیص زودهنگام و اغاز روال درمان اضطراب و ناراحتی کودک و خانواده را تا حد بسیاری افت می‌دهد.

اگر خودتان یا فرزندتان نشانه‌هایی از اختلال کنترل تکانه دارید، باید به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه کنید. متخصصان با بازدید علائم و گوش‌کردن به سخن‌های شما اختلال را تشخیص خواهند داد و برای درمان آن به شما پشتیبانی می‌کنند.

مهار و درمان اختلال کنترل تکانه

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هیچ دارویی را برای درمان اختلالات کنترل تکانه قبول نکرده است. در ادامه، راه حلهای درمانی این‌گونه اختلالات را بازدید کرده‌ایم.

۱. آموزش مدیریت حرکت والدین (PMT)

در این روش، متخصص سلامت روان به والدین تکنیک‌هایی آموزش می‌دهد که برای بهبود رفتارهای کودک مبتلا زیاد مؤثرند. مقصد این روش درمانی برقراری نظم و انضباطی منسجم است.

۲. درمان چندسیستمی (MST)

درمانگر در این روش نحوه تحکیم رفتارهای مثبت و پیشگیری از رفتارهای منفی کودک مبتلا به اختلال کنترل تکانه را به والدین یا مراقبان او آموزش می‌دهد.

۳. درمان شناختی‌رفتاری (CBT)

حرکت درمانی شناختی نوعی روان‌درمانی ساختاریافته و موثر است. در این روش درمانگر به کودک پشتیبانی می‌کند تا افکار و احساسات خود را کاملا فهمیدن کند و فهمید بشود که افکارش چه تأثیری بر اعمالش دارند. کودکان مبتلا به اختلالات کنترل تکانه از طریق درمان شناختی‌رفتاری افکار و رفتارهای منفی را می‌شناسند و یاد می‌گیرند الگوهای فکری سالم‌تری تشکیل کنند.

سخن پایانی

نادیده‌گرفتن حدومرزها و پرخاشگری کودکان و نوجوانان رفتاری است که والدین را زیاد مضطرب می‌کند. گرچه نافرمانی هرازگاهی کودکان و نوجوانان رفتاری طبیعی است، ابراز مداوم این حرکت امکان پذیر نشانه‌ای از ابتلای کودک یا نوجوان به اختلال کنترل تکانه باشد. تشخیص زودهنگام و اغاز به‌موقع راه حلهای درمانی و تمرینات کنترل تکانه اهمیت بسیاری دارد و اولین قدم برای درمان مراجعه به متخصص سلامت روان است.

تابه‌حال نشانه‌هایی از اختلالات کنترل تکانه در خودتان، فرزندتان یا اطرافیان خود دیده‌اید؟ لطفا نظرات و ازمایش ها ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان به اشتراک بگذارید.

به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید