حساسیت غذایی چیست؟ بازدید ۹ غذا آلرژی‌زا + درمان و پیشگیری_رنگو

آلرژی غذایی، وقتی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به نادرست، ترکیبات بی‌زیان حاضر در برخی غذاها را به‌گفتن تهدید شناسایی کرده و عکس العمل شدیدی نسبت به آن‌ها مشخص می کند. حساسیت غذایی می‌تواند علائمی از جمله خارش، کهیر، مشکلات تنفسی و حتی عکس العمل‌های خطرناکی همانند آنافیلاکسی تشکیل کند.

در این مقاله از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید تا به بازدید علائم، علت و درمان آلرژی غذایی بپردازیم.

اگر در این عرصه سوالی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب دهد.

آلرژی غذایی چیست؟

آلرژی غذایی، واکنشی است که سیستم ایمنی بدن نسبت به برخی غذاها مشخص می کند. این عکس العمل طبق معمول بلافاصله بعد از مصرف مقدار مقداری از غذای حساسیت‌زا رخ می‌دهد و می‌تواند علائمی همانند کهیر، تورم در مجاری تنفسی و مشکلات گوارشی تشکیل کند. در برخی افراد، حساسیت غذایی حتی امکان پذیر تبدیل ابراز عکس العمل‌های شدید و خطرناکی همانند آنافیلاکسی بشود که نیاز به مراقبت پزشکی سریع دارد.

مطابق مقاله انتشار شده در وب‌سایت Mayoclinic،

نزدیک به ۸ درصد از کودکان زیر ۵ سال و ۴ درصد از بزرگسالان به آلرژی غذایی مبتلا می باشند. هرچند درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما برخی کودکان امکان پذیر با افزایش سن بهبود یابند و دیگر واکنشی نسبت به آن غذا نشان ندهند.

ملزوم به ذکر است که آلرژی غذایی نباید با عدم تحمل غذایی نادرست گرفته بشود. عدم تحمل غذایی گرچه  جهت ناراحتی‌هایی همانند نفخ یا درد شکم می‌شودT اما برخلاف آلرژی، سیستم ایمنی بدن را دچار نمی‌کند و طبق معمول خطرناک نیست.

علائم آلرژی غذایی

علائم آلرژی غذایی طبق معمول چند دقیقه تا ۲ ساعت بعد از مصرف غذای حساسیت‌زا ظاهر خواهد شد. یقیناً، در موارد نادر امکان پذیر چند ساعت سپس ابراز کنند. از رایج‌ترین علائم آلرژی غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حس گزگز یا خارش در دهان
• کهیر، خارش یا اگزما
• تورم لب‌ها، صورت، زبان، گلو یا دیگر قسمت‌های بدن
• درد شکم، اسهال، حالت تهوع یا استفراغ
• خس‌خس سینه، گرفتگی بینی یا مشکل در تنفس
• سرگیجه، سبکی سر یا غش کردن
• سختی در بلع
• علائمی همانند به تب یونجه همانند عطسه یا خارش چشم‌ها

شدت این نشانه‌ها در افراد گوناگون، متغیر است. در حالی که این علائم برای برخی فقط آزاردهنده می باشند، برای عده‌ای دیگر زیاد خطرناک و حتی تبدیل یک عکس العمل آلرژیک زیاد شدید به نام آنافیلاکسی خواهد شد. این حالت می‌تواند علائم خطرناک‌تری هم همراه داشته باشد که شامل موارد زیر می باشند:

• انقباض و تنگی مجاری تنفسی
• تورم گلو یا حس وجود یک توده در گلو که تنفس را دشوار می‌کند
• شوک همراه با کم شدن شدید سختی خون
• تپش قلب بالا
• سرگیجه، سبکی سر یا از دست دادن هوشیاری

علت آلرژی غذایی

دلایل عمده ابراز آلرژی غذایی را می‌توان به طور زیر تقسیم‌بندی کرد:

سیستم ایمنی و آنتی‌بادی‌ها (IgE)

سیستم ایمنی ماموریت محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا همانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را بر مسئولیت دارد. این کار از طریق تشکیل پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی انجام می‌بشود. آنتی‌بادی‌ها تهدیدات بالقوه را شناسایی کرده و با علامت دادن به سیستم ایمنی، علتترشح مواد شیمیایی خواهد شد. این مواد شیمیایی، تهدیدات را از بین برده و از گسترش عفونت جلوگیری می‌کنند.

در آلرژی غذایی، این سیستم محافظتی به نادرست پروتئین‌های بی‌زیان حاضر در غذا را به گفتن عامل خطر شناسایی کرده و عکس العمل مشخص می کند. در شایع‌ترین نوع آلرژی غذایی، نوعی آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین E نقش کلیدی ایفا می‌کند. IgE به نادرست پروتئین خاصی در غذا را به‌گفتن تهدید شناسایی کرده و به آن متصل می‌بشود. این اتصال علتمی‌بشود که سلول‌های ایمنی، مواد شیمیایی مختلفی را آزاد کنند.

یکی از با اهمیت ترین مواد شیمیایی که در عکس العمل آلرژیک آزاد می‌بشود، هیستامین است. این ماده با گشاد کردن عروق خونی کوچک، جهت قرمزی و تورم پوست می‌بشود. علاوه‌براین، هیستامین با تحریک اعصاب حاضر در پوست، حس خارش را تشکیل می‌کند. این چنین، این ماده مقدار ترشحات مخاطی بینی را افزایش داده و علائمی همچون آبریزش، عطسه و حس سوزش در بینی را به جستوجو دارد.

حساسیت غذایی غیر وابسته به IgE

این نوع آلرژی به‌وسیله سلول‌های دیگر سیستم ایمنی تشکیل می‌بشود و برخلاف آلرژی‌های IgE، عکس العمل سریع ندارد و چند ساعت سپس ظاهر می‌بشود. علائم آن طبق معمول محدود به پوست و دستگاه گوارش است و می‌تواند شامل رفلاکس معده، دل‌درد، سوء هاضمه و اگزما باشد. در نوزادان، این نوع آلرژی امکان پذیر علتاسهال یا برگشت اسید معده به سمت گلو بشود. تشخیص این نوع آلرژی به علت نبوده است تست‌های دقیق، دشوارتر است.

انواع مواد غذایی

برخی غذاها به‌طور معمول آلرژی‌زا می باشند. در کودکان، از شایع‌ترین مواد غذایی می‌توان به تخم‌مرغ، شیر گاو، سویا، گندم و بادام‌زمینی اشاره کرد. در بزرگسالان هم بادام‌زمینی، مغزهایی همانند گردو، بادام و پسته، ماهی و صدف بیشترین نقش را دارند. با این حال، ملزوم به ذکر است که هر نوع ماده غذایی به طور بالقوه می‌تواند علتایجاد آلرژی بشود.

برخی افراد به مواد غذایی خاصی همانند کرفس، گلوتن (پروتئین حاضر در غلات)، خردل، دانه کنجد، برخی میوه‌ها و سبزیجات، دانه کاج و حتی انواع خاصی از گوشت آلرژی دارند. در برخی موارد، این آلرژی‌ها فقط به علائم خفیف محدود خواهد شد، اما در مواردی می‌توانند عکس العمل‌های شدیدی تشکیل کنند.

انواع آلرژی غذایی

آلرژی‌های غذایی انواع مختلفی دارند که می‌توانند از دوران کودکی اغاز شوند و تا بزرگسالی ادامه یابند. در ادامه، به با اهمیت ترین انواع این آلرژی‌ها اشاره می کنیم:

آلرژی به شیر گاو

آلرژی به شیر گاو، یکی از شایع‌ترین آلرژی‌ها در کودکان است و نزدیک به ۲ تا ۳ درصد نوزادان را دچار می‌کند. زیاد تر کودکان تا سن سه سالگی از این آلرژی عبور می‌کنند. عکس العمل‌های آلرژیک می‌توانند از چند دقیقه تا چند ساعت بعد از مصرف شیر یا محصولات آن رخ دهند و تنها راه درمان، پرهیز کامل از لبنیات است.

آلرژی به تخم‌مرغ

این آلرژی، دومین آلرژی رایج در کودکان است و در تعداد بسیاری از موارد تا ۱۶ سالگی از بین می‌رود. فرد می‌تواند به سفیده یا زرده حساس باشد، اما حساسیت به سفیده شایع‌تر است. ملزوم به ذکر است که برخی کودکان می‌توانند تخم‌مرغ پخته‌شده در کیک‌ها را مصرف کنند، چون حرارت ساختار پروتئین‌ها را تحول می‌دهد.

آلرژی به مغزهای درختی

آلرژی به مغزهایی همانند بادام، گردو، پسته و فندق طبق معمول مادام‌العمر است و کمتر از ۱۰ درصد افراد از آن عبور می‌کنند. این نوع آلرژی می‌تواند زیاد خطرناک باشد و حتی تبدیل آنافیلاکسی بشود؛ به همین علت همراه داشتن اپی‌پن (EpiPen) برای افراد مبتلا الزامی است.

آلرژی به بادام‌زمینی

بادام‌زمینی، یکی از شایع‌ترین آلرژی‌ها در کودکان و نوجوانان محسوب می‌بشود. نزدیک به ۲۰ درصد کودکان با گذر زمان از آن عبور می‌کنند. در حالی که علت مهم این حساسیت غذایی ناشناخته است، اما سابقه خانوادگی می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.

آلرژی به صدف دریایی

این آلرژی غذایی شامل میگو، خرچنگ، لابستر و صدف می‌بشود و طبق معمول مادام‌العمر است. حتی بخار پخت صدف‌ها می‌تواند در افراد حساس عکس العمل تشکیل کند و علائم گوارشی یا تنفسی به‌جستوجو داشته باشد.

آلرژی به گندم

آلرژی به یکی از پروتئین‌های حاضر در گندم طبق معمول در کودکی دیده می‌بشود و تعداد بسیاری از کودکان تا ۱۰ سالگی بهبود می‌یابند. این آلرژی با بیماری سلیاک متفاوت است و تنها نیاز به پرهیز از گندم دارد، نه دیگر غلات حاوی گلوتن.

آلرژی به سویا

این حساسیت غذایی زیاد تر در نوزادان و کودکان زیر ۳ سال دیده می‌بشود و در نزدیک به ۷۰ درصد موارد با گذر زمان از بین می‌رود. علائم آن از خارش و آبریزش بینی تا کهیر و مشکلات تنفسی متغیر است و در موارد نادر امکان پذیر علتآنافیلاکسی بشود.

آلرژی به ماهی

برخلاف تعداد بسیاری از آلرژی‌های غذایی که از کودکی اغاز خواهد شد، آلرژی به ماهی می‌تواند در بزرگسالی ظاهر بشود. این آلرژی تبدیل علائم گوارشی شدید یا حتی آنافیلاکسی شده و افراد مبتلا طبق معمول باید اپی‌پن همراه داشته باشند.

آلرژی به کنجد

کنجد به‌گفتن نهمین آلرژن مهم شناخته شده و در کودکانی که به بادام‌زمینی و مغزها حساسیت دارند، شایع‌تر است. از ژانویه ۲۰۲۳، برچسب‌گذاری کنجد روی محصولات غذایی اجباری شده است، اما هم چنان باید مواظب محصولاتی می بود که قبل از این تاریخ تشکیل شده‌اند.

عوارض آلرژی غذایی

آلرژی غذایی می‌تواند علاوه بر علائم معمول، عوارض جدی و خطرناکی تشکیل کند. با اهمیت ترین و جدی‌ترین عارضه آلرژی غذایی، آنافیلاکسی است. آنافیلاکسی، یک عکس العمل آلرژیک شدید است که چندین سیستم بدن را به‌طور هم‌زمان دچار می‌کند. این حالت می‌تواند علتتورم گسترده، استفراغ‌های غیرقابل‌کنترل، مشکل در تنفس و کم شدن شدید سختی خون (شوک آنافیلاکسی) بشود.

عکس العمل آنافیلاکسی نیازمند عمل سریع پزشکی است و اگر سریع درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد. به همین علت، افرادی که آلرژی‌های شدید دارند همیشه باید داروی تزریقی اپی‌نفرین (همانند اپی‌پن) همراه خود داشته باشند تا در صورت ابراز عکس العمل شدید، از آن منفعت گیری کنند.

راه های تشخیص حساسیت غذایی

برای تشخیص حساسیت و آلرژی غذایی، مراجعه به پزشک عمومی اولین قدم مهم است. پزشک با پرسیدن سوالات دقیق درمورد‌ الگوی علائم، شدت، زمان زمان ابراز و سابقه پزشکی شما یا فرزندتان، می‌تواند به تشخیص اولیه برسد و در صورت نیاز شما را به یک کلینیک آلرژی ارجاع دهد. در جدول زیر، با اهمیت ترین راه حلهای تشخیص آلرژی غذایی گفتن شده است:

ملزوم به ذکر است که رژیم حذف غذایی باید حتما زیر نظر متخصص تغذیه و پزشک انجام بشود. این چنین، منفعت گیری از تست‌های جانشین حاضر در بازار به‌هیچ‌وجه پیشنهاد نمی‌بشود، چرا که شواهد علمی معتبری در خصوص آن‌ها وجود ندارد.

راه های درمان آلرژی غذایی

حساسیت غذایی امکان پذیر با عکس العمل‌های خفیف تا زیاد شدید و خطرناک همراه باشد. برای کنترل این شرایط، راه حلهای درمانی بسیاری وجود دارد که بهتر است با آن‌ها آشنا باشید. در ادامه، با اهمیت ترین راه‌های درمان حساسیت غذایی را معارفه می‌کنیم:

منفعت گیری از آنتی‌هیستامین‌ها

آنتی‌هیستامین‌ها، داروهایی می باشند که علائم خفیف تا متوسط آلرژی همانند خارش، کهیر یا آب‌ریزش بینی را کنترل می‌کنند. این داروها با از بین بردن تاثییر هیستامین در بدن عمل می‌کنند. زیاد تر آنتی‌هیستامین‌ها بدون نسخه از داروخانه قابل تهیه می باشند و نوع غیرخواب‌آور آن‌ها بهتر است؛ چون علتخواب‌آلودگی نمی‌بشود.

دقت داشته باشید که قبل منفعت گیری از آنتی‌هیستامین‌ها برای کودکان زیر دو سال، حتما با پزشک مشورت کنید. این چنین، سپس از مصرف این داروها از نوشیدن الکل خودداری کنید؛ چرا که می‌تواند خواب‌آلودگی را زیاد تر کند.

آمپول آدرنالین

آدرنالین برای عکس العمل‌های شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) منفعت گیری می‌بشود که می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. این دارو پشتیبانی می‌کند تا سختی خون بالا رود و راه‌های تنفسی باز شوند. افرادی که در معرض خطر می باشند، باید همیشه یک اتو-اینجکتور آدرنالین همانند EpiPen، Jext یا Emerade همراه داشته باشند.

نگهداری و نکات مهم اتواینجکتور آدرنالین

در صورتی که آلرژی غذایی دارید و از اتواینجکتور آدرنالین منفعت گیری می‌کنید، به نکات زیر دقت داشته باشید:

• اتواینجکتور آدرنالین را همیشه همراه خود داشته باشید.
• اگر پزشک دو عدد تجویز کرده، هر دو را همراه داشته باشید.
• یک کارت یا دستبند هشدار پزشکی با اطلاعات آلرژی تهیه کنید.
• دارو را در دمای مناسب نگهداری کنید.
• تاریخ انقضای دستگاه را مرتب بازدید کنید.
• اگر وزن کودک شما حدودا ۳۰ کیلوگرم است، از دوز بزرگسالان منفعت گیری کنید.
• اگر حتی شک دارید که علائم شدید آلرژیک اغاز شده، بدون معطلی تزریق کنید؛ تاخیر می‌تواند خطرناک باشد.

راه های پیشگیری از حساسیت غذایی

برای پیشگیری از ابراز علائم آلرژی غذایی و افت گمان تماس اتفاقی با مواد آلرژی‌زا، مراعات نکات زیر زیاد مهم است:

• بازدید برچسب مواد غذایی: همیشه برچسب ترکیبات روی بسته‌بندی‌ها را زمان خرید، نگهداری و مصرف بازدید کنید.
• آموزش به کودک: از سن کم به کودک خود آموزش دهید که مواظب خوردنی‌ها باشد و از خوردن یا پذیرفتن تعارف غذایی که از ایمنی آن یقین نیست، خودداری کند.
• احتیاط در رستوران‌ها: زمان خوردن غذا بیرون از خانه درمورد مواد راه اندازی‌دهنده غذا سوال کنید، اما به یاد داشته باشید که رستوران‌ها همیشه نمی توانند ضمانت کامل بدهند.
• مطلع ساختن اطرافیان: اطرافیان همانند خانواده، دوستان و معلمان را از آلرژی خود یا فرزندتان و غذاهای مجاز و غیرمجاز آگاه کنید.
• هماهنگی با مدرسه یا مهدکودک: با مسئولان مدرسه یا مهدکودک درمورد آلرژی کودک سخن بگویید کنید و از وجود برنامه‌ای برای پیشگیری و مدیریت عکس العمل‌های آلرژیک مطمعن حاصل کنید.
• برنامه‌ریزی برای سفرها: زمان مسافرت یا خروج از منزل، غذاهای ایمن همراه داشته باشید یا از قبل رستوران‌ها و مکان‌های مناسب را اشکار کنید.
• مشاوره پزشکی: در صورت داشتن هرگونه سوال درمورد مجاز یا غیرمجاز بودن مواد غذایی با پزشک مشورت کنید.
• آمادگی برای اوقات اضطراری: همیشه یک عدد اتواینجکتور اپی‌نفرین همراه داشته باشید و نحوه منفعت گیری از آن را از پزشک یاد بگیرید.

حساسیت غذایی خطرناک است؟

آلرژی غذایی امکان پذیر در ابتدا چالش‌برانگیز و دلواپس‌کننده به نظر برسد، اما با گذشت زمان و آشنایی زیاد تر با راهکارهای حاضر، زیاد تر قابل مدیریت است تا این که خطرناک باشد. نگرانی‌های اولیه در رابطه محدودیت‌های غذایی یا غذا خوردن در بیرون از خانه طبق معمول با اشکار کردن راه‌حل‌هایی همانند منفعت گیری از اپلیکیشن‌ها، شناسایی غذاها و رستوران‌های ایمن افت می‌یابد. در نهایت، مدیریت آلرژی به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده و آسان‌تر خواهد می بود.

در صورت نیاز به مشاوره تخصصی و ثبت نوبت دکتر، می‌توانید به طور آنلاین از وب‌سایت دکتردکتر عمل کنید.

منبع های:

nhsinform.scot
hse.ie

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری