کم آبی بدن و علائمی که می‌گویند به آن دچار شده‌اید! + درمان_رنگو

کم آبی بدن به‌ جستوجو افت بیشتر از حد مایعات در بدن رخ می‌دهد. این حالت بر تاثییر عوامل مختلفی همچون مصرف ناکافی آب، تعریق شدید، اسهال، استفراغ و منفعت گیری از برخی داروها تشکیل می‌بشود. علائمی نظیر تشنگی، خشکی دهان، افت حجم و تیرگی ادرار، سردرد و حس خستگی از نشانه‌های اولیه آن به شمار می‌روال.

اگر این حالت به‌ موقع تشخیص داده نشود و درمان مناسب انجام نگیرد، عوارض جدی همچون نارسایی کلیه، تشنج، شوک و حتی مرگ در پی خواهد داشت. در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر، به بازدید علائم، علل، عوارض و راه حلهای درمان کم آبی بدن خواهیم پرداخت.

در انتها اگر سوالی دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما جواب خواهد داد.

از کجا بفهمم بدنم دچار کم‌ آبی شده است؟

کم آبی بدن، وضعیتی است که در نتیجه عدم اعتدال بین دریافت و دفع مایعات در بدن رخ می‌دهد. این عدم اعتدال تبدیل نارسایی در تامین آب کافی برای انجام عملکردهای طبیعی بدن می‌بشود. شدت کم‌ آبی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و با طیفی از علائم بالینی همچون ضعف بدن آشکار می‌بشود که نشان‌دهنده نیاز بدن به جبران مایعات است. با اهمیت ترین علائم کم آبی بدن شامل موارد زیر می باشند:

• تشنگی: در مرحله های اولیه دهیدراسیون، مرکز تشنگی در مغز تحریک می‌بشود و فرد حس تشنگی شدیدی می‌کند.
• خشکی دهان: هنگامی که بدن دچار این افتآب می‌بشود، تشکیل بزاق افت اشکار می‌کند. این افت تشکیل بزاق تبدیل حس خشکی و چسبندگی در دهان خواهد شد.
• ادرار تیره یا کم: ادرار طبیعی باید به رنگ زرد روشن باشد. ادرار تیره یا پررنگ، به خصوص اگر با افت حجم ادرار همراه باشد، یک نشانه آشکار از افتآب در بدن است.
• خستگی و گیجی: افت مقدار آب در بدن بر حجم خون در گردش و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به مغز و دیگر بافت‌ها تاثییر گذاشته و تبدیل خستگی، ضعف بدن و گیجی می‌بشود.
• سردرد: سردردهای ناشی از کم آبی بدن طبق معمول به طور مبهم و مداوم در سراسر سر یا فقط در یک ناحیه اشکار همچون پشت، جلو یا کناره‌های سر ظاهر خواهد شد. یقیناً بعضی اوقات این سردرد به طور ضربان‌دار رخ می‌دهد.
• ضربان قلب بالا همراه با سختی خون پایین: در روبه رو با دهیدراسیون و افت حجم خون، زیاد تر سختی خون پایین می‌آید. برای جبران این حالت و نگه داری خون‌رسانی کافی به اندام‌های حیاتی، قلب با شدت بیشتری پمپاژ می‌کند که به طور افزایش ضربان قلب ظاهر می‌بشود.
• یبوست: عدم وجود آب کافی در بدن علتمی‌بشود روده بزرگ نتواند آب کافی از محتویات خود جذب کند، در نتیجه مدفوع سفت و خشک شده و یبوست رخ می‌دهد.
• ورم پاها: در برخی موارد شدید کم آبی، بدن عمل به احتباس آب به اختصاصی در اندام‌های تحتانی همچون پاها کرده و تبدیل تورم در این ناحیه می‌بشود.

با توانایی همزمان چندین همانند یبوست، خستگی و خشکی دهان بلافاصله عمل به مصرف آب کنید. در صورتی که علائم کم‌ آبی با وجود مصرف مایعات بهبود نیافت، مراجعه سریع به پزشک جهت برسی حالت و دریافت درمان مناسب الزامی است.

علائم کم‌آبی در کودکان و سالمندان

نوزادان و کودکان به‌ علت حساسیت بالای بدن و گمان زیاد ابراز اسهال، استفراغ و تب‌های شدید، زیاد تر از افراد بزرگسال در معرض خطر کم آبی قرار دارند. از طرف دیگر، سالمندان به‌ علت افت ذخایر آب بدن، ضعف در حس تشنگی، ابتلا به بیماری‌هایی همچون دیابت یا زوال عقل و این چنین مصرف برخی داروها، با خطر کم آبی بیشتری نسبت به افراد جوان‌تر روبه رو‌ می باشند. در جدول زیر نگاهی به علائم این عارضه در این دو گروه سنی خواهیم داشت:

شناسایی زودهنگام این علائم در این گروه‌های سنی و مراجعه به پزشک، برای جلوگیری از مشکلات جدی‌تر حیاتی است. 

دلایل مهم کم آبی بدن چیست؟

دلایل ابراز این عارضه را می‌توان به سه دسته کلی رفتاری، بیماری‌محور و محیطی تقسیم کرد. در ادامه، هر یک از این عوامل را معارفه کرده‌ایم:

عدم نوشیدن آب کافی

شایع‌ترین و مهم‌ترین علت این عارضه، مصرف ناکافی آب و دیگر مایعات است. این عدم مصرف آب طبق معمول در نتیجه فراموشی، مشغله زیاد یا عدم دسترسی به آب آشامیدنی رخ می‌دهد. به گفتن مثال، در شرایطی همچون سفرهای طویل امکان پذیر دسترسی به منبع های آب سالم محدود باشد که این کار خطر کم‌ آبی بدن را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، برخی بیماری‌ها با افت اشتها یا تشکیل مشکل در بلع، توانایی فرد برای نوشیدن مایعات را مختل کرده و خطر دهیدراتاسیون را تشدید می‌کنند.

گرمای هوا یا ورزش شدید

در هوای گرم و مرطوب یا زمان فعالیت‌های بدنی شدید و ورزش‌های سنگین، مقدار تعریق افزایش اشکار می‌کند. تعریق زیاد علتاز دست دادن مقادیر بسیاری آب و الکترولیت‌ها از طریق پوست می‌بشود. اگر این مایعات به شدت جانشین نشوند، اعتدال مایعات و الکترولیت‌های بدن مختل شده و به دهیدراسیون می‌انجامد. علاوه‌بر این، گرمای زیاد از طریق آفتاب‌ سوختگی هم تبدیل دهیدراته شدن بدن خواهد شد.

تب، استفراغ یا اسهال

اسهال و استفراغ علتدفع سریع حجم بسیاری از آب از بدن خواهد شد. شدت کم آبی بدن به مقدار دفعات و حجم این مشکلات گوارشی بستگی دارد. تب هم با افزایش دفع مایعات از طریق تعریق و تبخیر از پوست، خطر این عارضه را تشدید می‌کند. هرچه درجه تب بالاتر باشد، گمان افت مایعات بدن شدیدتر است. 

با دقت به تاثییر قابل دقت اسهال و استفراغ در تشکیل این عارضه، مراجعه سریع به دکتر گوارش در صورت ادامه یا تشدید آن‌ها، الزامی است.

مصرف داروهای مدر یا ادرارآور

برخی داروها با افزایش مقدار ادرار علتکم آبی بدن خواهد شد. از جمله این داروها می‌توان به ادرارآورها همچون فوروزماید و برخی از داروهای کنترل سختی خون اشاره کرد. در صورت مصرف این داروها، افزایش مصرف آب و مایعات برای جلوگیری از روبه رو با افتآب بدن اهمیت بسیاری دارد.

مصرف زیاد قهوه و چای

مصرف بی‌رویه نوشیدنی‌های حاوی کافئین همچون قهوه و چای، به علت خاصیت ادرارآور خفیف کافئین، یکی از عوامل کم آبی بدن به حساب می اید. این تاثییر دیورتیک تبدیل افزایش جزئی دفع ادرار می‌بشود و در شرایطی که بدن در معرض افتمایعات قرار دارد، نظیر قرار گرفتن طویل‌زمان در گرمای شدید یا انجام فعالیت‌های بدنی سنگین، می‌تواند اعتدال مایعات بدن را بر هم بزند. به این علت، برای نگه داری هیدراتاسیون بدن، پیشنهاد می‌بشود در این چنین موقعیت‌هایی مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار به حداقل برسد.

سریع‌ترین راه حلهای جبران کم آبی بدن

جبران مایعات از دست رفته، تنها راهکار موثر برای مدیریت و درمان این عارضه است. در ادامه، به معارفه راه حلهای درمان سریع کم آبی بدن پرداخته‌ایم:

نوشیدن آب در حجم کم و مکرر

آب به‌گفتن یکی از بهترین مایعات برای بدن و جبران کم آبی شناخته می‌بشود. مسئله حائز اهمیت در مصرف آب برای از بین بردن کم آبی، نوشیدن آب در حجم‌های کم و در فواصل وقتی گوناگون است. نوشیدن مقادیر زیاد آب در یک زمان مختصر تبدیل دفع سریع آب و الکترولیت‌ها از طریق ادرار شده و در نتیجه، اثربخشی کمتری در جبران کم آبی خواهد داشت.

هشدار: از مصرف قهوه، نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای جبران کم آبی بدن خودداری کنید. این نوشیدنی‌ها ادرارآور بوده و تبدیل افزایش دفع مایعات و تشدید این عارضه خواهد شد. آب خالص بهترین نوشیدنی برای جبران افتآب بدن به حساب می اید.

منفعت گیری از ORS

محلول‌های خوراکی جبران آب و الکترولیت یا همان پودر ORS، فرآورده‌هایی می باشند که به منظور جایگزینی همزمان آب و الکترولیت‌های از دست رفته بدن تشکیل شده‌اند. این محلول، به خصوص در شرایط دهیدراسیون متوسط تا شدید که ناشی از شرایطی همچون اسهال، استفراغ و تب بالا می باشند، زیاد موثر عمل می‌کند. امکان تهیه این محلول از داروخانه آنلاین دکتردکتر فراهم است.

میوه‌های آبدار

میوه‌های آبدار همچون خیار، هندوانه، طالبی و پرتقال حاوی مقادیر قابل توجهی آب و این چنین الکترولیت‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی می باشند. مصرف این میوه‌ها به طور موثری در جبران آب از دست رفته و تامین بخشی از نیاز بدن به ریزمغذی‌های الزامی پشتیبانی می‌کند.

منفعت گیری از سوپ یا آب‌مرکبات رقیق‌شده 

مصرف سوپ رقیق، به‌ اختصاصی سوپ‌هایی که با آب‌گوشت، سبزیجات و حبوبات تهیه شده‌اند، یکی دیگر از راه‌های موثر درمان کم آبی بدن محسوب می‌بشود. سوپ علاوه‌بر تامین مایعات بدن، مواد مغذی مهمی همچون سدیم و پتاسیم را هم که برای نگه داری اعتدال الکترولیتی الزامی می باشند، فراهم می‎‌کند. آب‌ مرکبات رقیق‌شده هم در تامین الکترولیت‌های الزامی بدن و افت علائم مرتبط با افتآب در بدن نقش موثری دارد.

مسئله: انتخاب روش مناسب برای جایگزینی مایعات به عواملی همچون سن فرد، شدت کم‌ آبی و علت عرصه‌ای آن بستگی دارد.

چه مقدار آب باید در روز بخوریم؟

مقدار آب مورد نیاز بدن یک فرد به فاکتورهای بسیاری همچون سن، جنسیت، سطح فعالیت بدنی، دمای محیط، مقدار تعریق و نوع رژیم غذایی بستگی دارد و نمی‌توان یک مقدار ثابت را برای همه افراد پیشنهاد کرد. اما بر پایه پیشنهاد‌های عمومی، می‌توان مقادیر تقریبی زیر را به گفتن راهنمای مصرف روزانه آب در نظر گرفت:

• مردان بزرگسال: نزدیک به ۱۰ لیوان در روز، معادل تقریبی ۲.۶ لیتر
• زنان بزرگسال: نزدیک به ۸ لیوان در روز، معادل ۲.۱ لیتر
• کودکان: نزدیک به ۴ تا ۵ لیوان در روز

برای مطمعن از هیدراتاسیون کافی بهتر است به طور منظم آب بنوشید و فقط به حس تشنگی تکیه نکنید. یک شاخص کلیدی برای برسی حالت آبرسانی بدن، رنگ ادرار است. ادرار زرد روشن و شفاف نشان‌دهنده هیدراتاسیون مناسب است، در حالی که ادرار تیره‌تر نشانه‌ای از عدم وجود آب کافی در بدن است.

بر پایه اظهار American Pregnancy Association،

کم آبی بدن در دوران بارداری بر رشد جنین تاثییر گذاشته و خطر نقایص مادرزادی را افزایش می‌دهد.

از این رو، آبرسانی مناسب بدن، نه‌تنها برای نگه داری سلامت مادر الزامی است، بلکه نقشی حیاتی در رشد و تکامل سالم جنین ایفا می‌کند.

چه غذاهایی آب بدن رو تامین می‌کنند؟

مواد غذایی زیر به علت محتوای بالای آب خود، منبع های عالی برای تامین آب بدن محسوب خواهد شد:

• میوه‌هایی همچون هندوانه، طالبی، خیار، پرتقال، هلو و انواع توت
• سبزیجاتی نظیر کاهو، کرفس، اسفناج، قارچ، گل کلم، کلم، تربچه، فلفل دلمه‌ای و گوجه فرنگی
• سوپ و آش رقیق 
• دوغ کم‌نمک
• دمنوش‌های با طبع معتدل همچون دمنوش بابونه و نعنا

مصرف این مواد غذایی، در کنار نوشیدن آب کافی، استراتژی موثری برای نگه داری اعتدال مایعات در بدن و پیشگیری از عوارض ناشی از افتآب بدن به شمار می‌روال.

کم آبی شدید در بدن چه عوارضی دارد؟

شدت و نوع عوارض بسته به مقدار از دست دادن مایعات و الکترولیت‌ها متفاوت است. در ادامه، پیامدهای خفیف و شدید این عارضه را مورد بازدید قرار داده‌ایم:

عوارض خفیف

در مرحله های اولیه کم‌آبی، طبق معمول علائم عمومی و غیر اختصاصی زیر مشاهده خواهد شد:

• حس خستگی
• سردرد
• ضعف

این عوارض طبق معمول با جبران مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته از طریق مصرف آب، پودر او آر اس، غذاهای آبکی و میوه‌ها و سبزیجات، به شدت رفع خواهد شد و زیاد تر نیازی به مراجعه به پزشک ندارند.

عوارض شدید

هنگامی کم آبی بدن به مرحله شدید برسد و آب و املاح از دست‌ رفته جبران نشوند، کارکرد تعداد بسیاری از ارگان‌های حیاتی دچار اختلال می‌بشود. پیامدهای شدید دهیدراسیون بدن شامل موارد زیر می باشند:

• تشنج
• نارسایی کلیه
• افت سختی خون
• شوک هیپوولمیک

این چنین، کم‌ آبی شدید می‌تواند با افزایش صدمه‌پذیری بدن در برابر صدمه‌های گرمایی همچون گرفتگی‌های عضلانی، گرمازدگی و حتی سکته گرمایی همراه باشد.

ریسک برای بیماران قلبی، کلیوی و کودکان

کم‌ آبی شدید بدن یک خطر جدی و بعضی اوقات کشنده برای بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی، بیماران کلیوی و این چنین کودکان است. در این گروه‌ها، حتی از دست دادن خفیف مایعات می‌تواند به شدت تبدیل وخامت حالت بالینی و ابراز عوارض جدی بشود.

کم آبی بدن؛ اختلالی به ظاهر ساده اما با پیامدهای جدی

کم آبی بدن، به افت شدید آب بدن اشاره دارد و طبق معمول با نوشیدن آب و مایعات کافی قابل پیشگیری و درمان است. با این حال، اگر بدن نتواند مایعات از دست رفته را جبران کند، امکان پذیر عوارض جدی همچون اختلال کارکرد کلیه، شوک یا افت سطح هوشیاری رخ دهد.

از این رو، در صورت تداوم علائم کم آبی با وجود مصرف مایعات کافی، حتما به پزشک مراجعه کنید. چنانچه این حالت در پی اسهال یا استفراغ شدید و مداوم به وجود آمده، پیشنهاد می‌کنیم برای بازدید دقیق‌تر، از طریق سایت دکتردکتر از دکتر گوارش آنلاین نوبت ویزیت بگیرید.

منبع های:

clevelandclinic.org

nhs.uk

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری